W świetle przytoczonego przepisu rola kapelanów dalece wykracza poza pełnienie funkcji religijnych. W istocie rzeczy mają oni pełnić funkcję wychowawczą wobec osób zatrudnionych w Służbie Celnej. Jest to niedopuszczalne, z punktu widzenia niezależności funkcjonalnej Państwa i Kościoła, przejęcie funkcji należących do świeckich przełożonych jednostek organizacyjnych Służby Celnej. Rolą Kościoła, w myśl idei oddzielenia związków wyznaniowych od państwa, nie jest kształtowanie kadr celnych i to bez względu na ich zróżnicowanie wyznaniowe, tak jak nie jest rolą państwa wpływanie na kształtowanie formacji duchowieństwa.

§ 7 pkt 5 Porozumienia z 31 października 2007 r. nakładając na Szefa Służby Celnej oraz kierowników jej jednostek organizacyjnych obowiązek umożliwienia kapelanom tej instytucji kształtowanie w środowisku funkcjonariuszy celnych oraz pracowników Służby Celnej m.in. pożądanych postaw religijnych jest sprzeczny z zasadą bezstronności władz publicznych w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych (art. 25 ust. 2 Konstytucji RP) oraz z zasadą, że Rzeczpospolita Polska jest państwem świeckim, neutralnym w sprawach religii i przekonań (art. 10 ust. 1 ustawy z 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania) a także z art. 18 ust. 2 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych z 16 grudnia 1966 r.

Przy analizie powyższego przepisu kluczowe znaczenie ma pojęcie „pożądanych postaw religijnych”. Władze publiczne, a za takie należy uznać Szefa oraz kierowników jednostek organizacyjnych Służby Celnej, zgodnie z art. 25 ust. 2 Konstytucji nie powinny optować w jakikolwiek sposób na rzecz rozwoju określonej religii, światopoglądu czy filozofii. Bezstronność oznacza powstrzymanie się od jakichkolwiek postaw wartościujących w sprawach konfesyjnych. Natomiast pojęcie „pożądanych postaw religijnych” jest przejawem owego wartościowania. Analizowany przepis Porozumienia wskazuje, że władze państwowe wyżej cenią pewne postawy w sprawach religijnych od innych i w celu upowszechnienia tych pierwszych stwarzają kapelanom Służby Celnej warunki do ich aktywności. Siłą rzeczy władze publiczne dopuszczają możliwość redukcji, czy nawet zwalczania postaw w sprawach religijnych odmiennych od „pożądanych”. Natomiast zasada bezstronność wyrażona w art. 25 ust. 2 Konstytucji nakazuje władzom publicznych takie same traktowanie wszystkich obywateli, zwłaszcza funkcjonariuszy państwowych, bez względu na ich stosunek do religii i stopień zaangażowania w praktyki religijne.

Tym bardziej kwestionowany przepis jest sprzeczny z zasadą, iż Rzeczpospolita Polska jest państwem świeckim, neutralnym w sprawach religii i przekonań. Państwo świeckie, neutralne światopoglądowo jest „ślepe” na przekonania religijne swych obywateli. Od kolebki aż grób nie interesuje się ich wewnętrznymi osądami w tej dziedzinie ani tym bardzie stopniem ich religijnej aktywności. Wzrost lub spadek liczby wierzących lub praktykujących nie jest wynikiem działań państwa. W analizowanym przypadku kierownicy jednostek organizacyjnych Służby Celnej mają sprzyjać, a przynajmniej w jakikolwiek sposób nie utrudniać, oddziaływania kapelanów katolickich na pracowników wspomnianej instytucji. Państwo w istocie rzeczy w § 7 pkt 5 Porozumienia z 31 października 2007 r. przyjęło jako własne standardy „pożądanych postaw religijnych” lansowane przez Kościół katolicki.

Analizowany przepis Porozumienia jest niezgodny z art. 18 ust. 2 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych z 16 grudnia 1966 r., który stanowi, że nikt nie będzie podlegał przymusowi, który stanowiłby zamach na jego wolność posiadania i przyjmowania religii lub przekonań według własnego wyboru. § 7 pkt 5 interpretowany w kontekście innych przepisów Porozumienia z 31 października 2007 r. umożliwia wywieranie presji przez kapelanów katolickich, będących funkcjonariuszami Służby Celnej, na pozostałych jej pracowników w celu prezentowania przez nich „pożądanych postaw religijnych”. Należy odnotować, że zakres działania katolickich kapelanów Służby Celnej nie jest ograniczony formalnie do wiernych Kościoła większościowego. Kierownicy jednostek organizacyjnych Służby Celnej wraz z kapelanami mają troszczyć się o jak najlepszą realizację zadań i przedsięwzięć wynikających z rocznego planu duszpasterskiego. Mogą oni zatem uprawiać prozelityzm wobec funkcjonariuszy należących do innych wyznań. Trzeba w związku z tym zwrócić uwagę, że Służba Celna jest formacją opartą na szczególnej dyscyplinie, umundurowaną, a jej pracownicy winni pozostawać dyspozycyjni wobec swych przełożonych. Tego rodzaju formacja sprzyja konformizmowi i standaryzacji zachowań. W opisanych warunkach szczególnie łatwo może dojść do naruszenia wolności sumienia i wyznania. Prawodawca powinien w związku z tym ustanowić szczególne gwarancje jej respektowania. W analizowanym Porozumieniu nie przewidziano takich szczególnych rozwiązań. Co więcej, szereg jego przepisów sprzyja, a § 7 pkt 5 zawiera przyzwolenie, dla narzucania celnikom doktryny katolickiej oraz obrzędowości katolickiej.

§ 7 pkt 6 Porozumienia z 31 października 2007 r., wprowadzający obowiązek dla Szefa oraz kierowników jednostek organizacyjnych Służby Celnej troszczenia się wraz z kapelanami tej formacji o jak najlepszą realizację zadań i przedsięwzięć wynikających z rocznego planu duszpasterskiego, jest niezgodny z zasadą bezstronności władz publicznych w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych (art. 25 ust. 2 Konstytucji), z zasadą wzajemnej niezależności państwa oraz kościołów i innych związków wyznaniowych w swoim zakresie (art. 25 ust. 3 Konstytucji), a także z dyrektywą, że Rzeczpospolita Polska jest państwem świeckim, neutralnym w sprawach religii i przekonań (art. 10 ust. 1 ustawy z 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania).

Szef oraz kierownicy jednostek organizacyjnych Służby Celnej jako organy władzy publicznej nie powinni, w myśl art. 25 ust. 2 Konstytucji, przyczyniać się do realizacji misji duszpasterskiej Kościoła katolickiego, tym samym do upowszechniania i ugruntowania jego doktryny. Troska o realizację zadań i przedsięwzięć wynikających z rocznych planów duszpasterskich winna należeć wyłącznie do duchowieństwa i ewentualnie wiernych właściwego związku wyznaniowego (kościoła). Zgodnie z konstytucyjną zasadą bezstronności władz publicznych w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych mają one wykazywać desinteresement wobec rozwoju lub regresu wśród obywateli określonych przekonań w sprawach religijnych. Natomiast omawiany przepis w istocie rzeczy czyni świeckich przełożonych Służby Celnej współodpowiedzialnymi za realizację funkcji religijnych Kościoła. Spoczywa na nich prawny obowiązek wspierania duchownych Kościoła katolickiego w urzeczywistnianiu celów o charakterze konfesyjnym. Organy państwowe mają występować w gruncie rzeczy jako świeckie ramię Kościoła i to niezależnie od przekonań światopoglądowych i religijnych piastunów tych organów. Kwestionowany przepis zmusza je do wykonywania funkcji konfesyjnych. Tym bardziej jest on niezgodny z zawartą w art. 10 ust. 1 ustawy z 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania zasadą, że Rzeczpospolita Polska jest państwem świeckim, neutralnym w sprawach religii i przekonań. Organy Służby Celnej, instytucji państwowej, mają bowiem prawny obowiązek udzielania wsparcia, okazywania życzliwości, duchownym Kościoła katolickiego, wykonującym funkcje religijne we wspomnianej formacji. Natomiast zgodnie z zasadą świeckości państwa i jego neutralności organy państwowe powinny powstrzymać się od jakichkolwiek działań w tym zakresie, pozostawiając zadanie rozwoju misji religijnej Kościoła katolickiego wśród pracowników Służby Celnej samym zainteresowanym.

Sformułowany w § 8 Porozumienia z 31 października 2007 r. obowiązek tworzenia w jednostkach organizacyjnych Służby Celnej w miarę możliwości kaplic lub izb modlitwy odpowiednim zabezpieczeniem logistycznym i zgodnie z wymogami liturgicznymi należy ocenić jako niegodny z zasadą świeckości Rzeczypospolitej Polskiej i jej neutralności w sprawach religii i przekonań. W instytucjach państwowych mają znajdować się katolickie obiekty sakralne; jest to równoznaczne z częściową konfesjonalizacją jednostek Służby Celnej. W przestrzeni publicznej, związanej z wykonywaniem imperium państwa ulokowane zostaną katolickie obiekty sakralne. Wskazuje to jednoznacznie, że organy państwowe utożsamiają się tylko z jedną doktryną religijną, uznają ją za lepszą od innych prądów religijnych, światopoglądowych i filozoficznych występujących współcześnie w polskim społeczeństwie.

Należy także zwrócić uwagę, że w świetle § 8 i § 9 ust 2 Porozumienia na Służbie Celnej, czyli na instytucji państwowej, ciąży obowiązek zapewnienia budynków i pomieszczeń duszpasterstwu Policji. Państwo poniesie koszty adaptacji tych obiektów oraz ich utrzymania. Jest to niezgodne z zasadą wyrażoną w art. 43 ust. 1 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła katolickiego, że kościelne osoby prawne samodzielnie finansują swoje inwestycje sakralne i kościelne, pomimo, że w Porozumieniu nie przewiduje się bezpośrednich dotacji z budżetu państwa dla Kościoła na wspomniane cele. Ponadto, wspierając logistycznie katolickie duszpasterstwo w Służbie Celnej, państwo (organy władzy publicznej) daje czytelny wraz swej preferencji (poparcia) dla wyznania katolickiego. Jest to sprzeczne z ustrojową zasadą bezstronności władz publicznych w sprawach religijnych, światopoglądowych i filozoficznych (art. 25 ust. 2 Konstytucji) oraz ustawową normą neutralności państwa w sprawach religii i przekonań (art. 10 ust. 1 ustawy z 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania.

§ 11 Porozumienia z 31 października 2007 r., przewidujący obowiązek dokonania przez Szefa Służby Celnej oraz Delegata Konferencji Episkopatu Polski ds. Duszpasterstwa Służby Celnej, na początku każdego roku kalendarzowego, oceny działalności duszpasterskiej w Służbie Celnej oraz ustalenia zamierzeń na rok bieżący, jest zasadą wzajemnej niezależności państwa oraz kościołów i innych związków wyznaniowych w swoim zakresie, a także z zasadą oddzielenia kościołów i innych związków wyznaniowych od państwa (art. 9 ust. 2 pkt 1 ustawy z 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania). Zadaniem organu władzy państwowej, w tym przypadku Szefa Służby Celnej, nie jest ocenianie działalności duszpasterskiej Kościoła katolickiego wobec pracowników Służby Celnej. Jest to zagadnienie należące do istoty misji Kościoła i zgodnie z zasadą wzajemnej niezależności państwa oraz związków wyznaniowych powinno być ono urzeczywistniane całkowicie samodzielnie przez struktury kościelne. Państwo świeckie, jako oddzielone od wspólnot religijnych, jest niekompetentne do określania, albo, jak opisywanym przypadku, do współokreślania planów duszpasterskich Kościoła katolickiego. § 11 Porozumienia z 31 października 2007 r. ewidentnie narusza rozdział, czy też niezależność funkcjonalną państwa i Kościoła katolickiego. Kościół katolicki ma pełne prawo sam określać kierunki i formy swojej działalności duszpasterskiej, w granicach powszechnie obowiązujących ustaw.

Biorąc pod uwagę powyższe argumenty, Wnioskodawcy wnoszą jak w sentencji wniosku.

Zobacz także te strony: Duszpasterstwo w Policji niezgodne z konstytucją

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Duszpasterstwo w Policji niezgodne z konstytucją Finansowanie Świątyni Opatrzności Bożej a Konstytucja

Dodaj komentarz do strony..   Zobacz komentarze (2)..

Wyślij mailem..

Wersja do druku    PDF    MS Word

Paweł Borecki Doktor habilitowany, pracownik Katedry Prawa Wyznaniowego Uniwersytetu Warszawskiego. Specjalność naukowa: prawo wyznaniowe. Autor artykułów i książek z zakresu prawa wyznaniowego.  Liczba tekstów na portalu: 47  Pokaż inne teksty autora  Najnowszy tekst autora: Państwo laickie w świetle dorobku współczesnego konstytucjonalizmu europejskiego