Ocalić od zapomnienia

Syn Miłosza, mąż Janiny; filozof, logik i prakseolog; uczeń K. Twardowskiego; 1919-1961 profesor Uniwersytetu Warszawskiego, 1945-49 pierwszy rektor Uniwersytetu Łódzkiego; od 1946 członek PAU, od 1952 PAN (1957-62 jej prezes); członek polskich i zagranicznych towarzystw naukowych; 1927-75 przewodniczący Polskiego Towarzystwa Filozoficznego; współtwórca i pionier teorii sprawnego działania (prakseologia), w filozofii sformułował koncepcję tzw. konkretyzmu (reizm); w pracach etycznych rozwinął program tzw. etyki niezależnej; zajmował się też problematyką logiki formalnej, semantyki logicznej i historią logiki; działalność naukowa Kotarbińskiego wywarła znaczny wpływ na filozofię oraz kulturę logiczno-semantyczną w Polsce. Autor prac: Elementy teorii poznania, logiki formalnej i metodologii nauk (1929), Traktat o dobrej robocie (1955), Sprawność i błąd (1956), Wykłady z dziejów logiki (1957), Medytacje o życiu godziwym (1966); Dzieła wszystkie t. 1-3 (1990). W 1972 r. otrzymał nagrodę państwową I stopnia.

W 1929 r. wybrany do Zarządu Głównego Polskiego Związku Myśli Wolnej. Odbyło się to w gmachu teatru Ateneum przy udziale 300 delegatów. Do Zarządu weszli również J. Landau, Z. Radliński, J. Sołtyk, K. Sterling, L. Śledziński, Teofil Jaśkiewicz. Cytat o wolnomyślicielstwie: Na wolnomyślicielstwo składają się liberalny indywidualizm i racjonalistyczny intelektualizm. Istotą pierwszego jest dążenie do niezależności osobistej, drugi streszcza się w forytowaniu kultury umysłowej, a zwłaszcza zdobyczy rozumu.

Tadeusz Kotarbiński jest pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach, przy ul. Powązkowskiej 43/45 w Warszawie.

Geograf, pedagog i działacz społeczny, autor wielu publikacji naukowych, a także szkiców krytyczno-literackich (Sienkiewicziana). Twórca teorii nieokreśloności terytorium Polski. Ojciec Zofii Nałkowskiej.
Związany z warszawskim środowiskiem wolnomyślicieli, publikował m.in. w „Wolnym słowie" pod redakcją Leo Belmonta. W 1911 r. świecki charakter pogrzebu Wacława Nałkowskiego podkreślała prasa. Zofia Nałkowska poświęciła mu zbiór wspomnień „Mój ojciec". W Lublinie (w dzielnicy Wrotków) upamiętniono jego nazwisko w nazwie spółdzielni mieszkaniowej (Spółdzielnia Mieszkaniowa im. Wacława i Zofii Nałkowskich), w nazwie osiedla mieszkaniowego (Osiedle Nałkowskich) oraz jednej z ulic (ul. Nałkowskich). Publikacje: Gieografja Fizyczna — 1904, Gieografja Malownicza 1. Australja (z Polinezja) - 1902, Gieografja Malownicza 2. Ameryka Poludniowa — 1909, Gieografja Malownicza 3. Ameryka Polnocna — 1909, Gieografja Malownicza 4. Afryka — 1909, Gieografja Malownicza 5. Azja — 1911, Materjaly do Gieografji Ziem Dawnej Polski — 1913, Metodyka do Gieografji — 1925, Swiat i Czlowiek — 1908, Zarys Gieografji Rozumowej (Gieologji) — 1907, Ziemia i Czlowiek — 1901; Zarys metodyki geografii — 1920; Jednostka i ogół: szkice i liryki psycho-społeczne.

Ojciec Lecha, pisarz, publicysta i religioznawca; uczeń I. Radlińskiego w młodości związany z ruchem socjalistycznym (PPSD), uczestnik rewolucji 1905; w cyklu poetyckim „Polonia irredenta" (1895-1901) dał obraz życia i pracy górników i hutników Zagłębia Dąbrowskiego; w nowelach („Ludzie Rewolucji" 1906) i satyrze politycznej („Pokrzywy" 1907) był rzecznikiem dążeń rewolucyjnych; w działalności wolnomyślicielskiej, jako tłumacz Żywota Jezusa (1904), nawiązywał do E. Renana; w cyklu opowieści ewangelicznych Legendy (1902) przedstawił Chrystusa jako „pierwszego proletariusza"; po 1905 poświęcił się krzewieniu wolnomyślicielstwa i religioznawstwa, głównie jako redaktor i wydawca „Myśli Niepodległej" (od 1906) i Biblioteki Myśli Niepodległej zawierającą tłumaczenia i oryginalne pozycje o tematyce religioznawczej i antyklerykalnej. Publicysta („Objaśnienie katechizmu" 1907), ewoluując ku antysemityzmowi; autor wierszy i satyr antyklerykalnych; w dociekaniach nad genezą chrystianizmu reprezentował szkołę mitologiczno-astralistyczną („Biblia a gwiazdy"). Jeden z 29 delegatów reprezentujących Polskę na kongresie Międzynarodowej Federacji Związków i Stowarzyszeń Myśli Wolnej w 1905 roku w Paryżu. W 1907 r. przewodniczący Tymczasowego Zarządu Stowarzyszenia Wolnomyślicieli Polskich (w skład weszli m.in. Leo Belmont i L. Krzywicki).

Polski biolog, pisał studia krytyczno-literackie, recenzje i polemiki literackie. Jego dramaty o charakterze baśniowo-symbolicznym lub realistyczno-satyrycznym nie znalazły uznania i nie były wystawiane. Autor prac z hydrobiologii, fizjologii, neurofizjologii, etologii i licznych publikacji popularnonaukowych, filozoficznych, społecznych, a także szkiców literackich, dramatów, wierszy. Działacz ruchu robotniczego, od 1898 członek PPS, a 1904-05 w jej Organizacji Bojowej. Od 1906 na emigracji. Od 1917 kierownik katedry na Wolnej Wszechnicy Polskiej.

Od listopada 1918 pracował naukowo w utworzonym i kierowanym przez siebie Zakładzie Biologii Ogólnej Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Minkiewicz walczył o wolność myśli. W jego Zakładzie, podobnie jak później u Jana Dembowskiego, znalazło się wielu Żydów. W Instytucie Biologii Doświadczalnej im. Nenckiego był (1926-1931) jego przewodniczącym, skarbnikiem (1934) i członkiem prezydium (1920-1939). W 1920-1924 współorganizował z pierwszą polską Stację Hydrobiologiczną Instytutu Nenckiego na Wigrach. Zajmował się etologią zwierząt i fizjologią percepcji. Minkiewicz zajmował się także literaturą: debiutował jako poeta w 1903 ogłaszając utwór Smutna bajka, Kołysanka robotnicza; swe wiersze i dramaty w stylistyce młodopolskiej publikował różnych czasopismach: Krytyka, Myśl Wolna, Życie Wolne, Ogniwo, Przedświt, Sfinks, Trybuna, Naprzód, Nowa Gazeta, Robotnik, Wszechświat.

Współzałożyciel Stowarzyszenia Wolnomyślicieli Polskich, redaktor „Myśli Wolnej" (1922 -1926) i „Życia Wolnego". 23 listopada 1920 r. na zebraniu grupy założycielskiej SWP podpisał statut organizacji wraz z J. Hemplem, Marianem T. Lubeckim i J. Baudouin de Courtenay’em. W 1922 r. razem z Kazimierzem Sterlingiem stanął na czele Rady Tymczasowej Gminy Bezwyznaniowej powołanej w ramach SWP. W 1922 r. specjaliści od prawa cywilnego przygotowali projekt Statutu Gminy Bezwyznaniowej, który wraz z dołączonym memoriałem i podpisany przez kilkuset przyszłych członków gminy skierowano do Ministerstwa w celu zarejestrowania. W 1924 r. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych odmówiło zatwierdzenia statutu gminy. Stowarzyszenie postanowiło zaskarżyć wyrok do Trybunału Najwyższego, a w Warszawie zorganizowano wiec protestacyjny przeciwko decyzji rządu. Sześć lat później po rozbiciu Stowarzyszenia na tle konfliktu światopoglądowego, znajduje się wśród założycieli Polskiego Związku Myśli Wolnej. Kiedy w 1930 na łamach „Wolnomyśliciela Polskiego" zaczęto drukować listy chętnych osób, które przeszły na bezwyznaniowość w poszczególnych miastach Polski na podstawie nadsyłanych do redakcji zawiadomień, obok T. Kotarbińskiego i Z. Radlińskiego jako pierwszy zadeklarował się publicznie jako osoba bezwyznaniowa.

Ojciec Heleny Boguszewskiej, filolog klasyczny, orientalista, historyk; jeden z twórców religioznawstwa polskiego; pionier laickiej krytyki biblijnej w Polsce. Zajmował się m.in. historią religii ludów semickich oraz badaniami nad początkami chrześcijaństwa i historycznością Chrystusa. Po ukończeniu filologii klasycznej w Kijowie był nauczycielem gimnazjum; po roku 1906 prowadził wykład monograficzny z historii religii na warszawskich Kursach Naukowych. Popularyzator prac E. Renana; zajmował się religiami pierwotnymi, biblistyką, a zwłaszcza genezą i rozwojem chrześcijaństwa; w badaniach tych reprezentował nurt racjonalistyczno-historyczny; Niektóre prace: „Dzieje jednego z synów Bożych (1907), "Jezus, Paweł, Spinoza…" (1912), „Katolicyzm, modernizm i myśl wolna" (1912). Jeden z 29 delegatów reprezentujących Polskę na kongresie Międzynarodowej Federacji Związków i Stowarzyszeń Myśli Wolnej w 1905 roku w Paryżu.

Był polskim lekarzem chirurgiem i działaczem PPS-u. W 1902 roku zaczął swoją karierę jako chirurg asystent w szpitalu imienia Dzieciątka Jezus w Warszawie. W 1905 roku został zesłany na Syberię za działalność polityczną. Tam rozwinął się jako chirurg. W 1907 uciekł z zesłania i osiadł na stałe w Krakowie. W 1911 r. uzyskał habilitacje w klinice profesora Bronisława Kadlera. W 1920 r. został profesorem chirurgii na uniwersytecie w Warszawie. Do jego osiągnięć należy także postępowanie z ranami wojennymi i modyfikacja sposobu operacji nowotworu odbytnicy. Członek Stowarzyszenia Wolnomyślicieli Polskich. Od 1926 — po konflikcie ideowym w łonie organizacji i odejściu części działaczy — przewodniczący Zarządu Głównego. W tym samym roku IV Krajowy Zjazd SWP przyjął uchwałę o wystąpieniu z Międzynarodowej Federacji Związków i Stowarzyszeń Wolnej Myśli oraz o przystąpieniu do Międzynarodówki Wolnomyślicieli Proletariackich. W 1929 r. Na I Krajowym Zjeździe Polskiego Związku Myśli Wolnej w Warszawie, w gmachu teatru „Ateneum", przy uczestnictwie 300 delegatów, wszedł do Zarządu Głównego tej organizacji. (Obok takich osobistości jak Tadeusz Kotarbiński, J. Landau, J. Sołtyk, K. Sterling, L. Śledziński, T. Jaśkiewicz). Od 1931 r. prezes PZMW. Od 1930 r. na łamach „Wolnomyśliciela Polskiego" zaczęto drukować listy chętnych osób, które przeszły na bezwyznaniowość w miastach Polski na podstawie nadsyłanych do redakcji zawiadomień. Wraz z T. Kotarbińskim i T. Minkiewiczem jeden z pierwszych, którzy publicznie zadeklarowali się jako bezwyznaniowi.

1 2 3 4 Dalej..


Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Homo sovieticus – spór o człowieka Chrzest Konstytucji

Zobacz komentarze (3)..

« Dzieje wolnomyślicielstwa (Publikacja: 31-10-2009 )

Wyślij mailem..

Wersja do druku

PDF

MS Word

Ukończyła socjologię na UW (Praca magisterska: "Elementy światopoglądu polskich ateistów", 2007). Działaczka PSR (w latach 2007-2008 sekretarz PSR, od 2009 członek zarządu). Pracuje jako redaktorka.

Numer GG: 1066847

Skype: rutkoff700

Liczba tekstów na portalu: 14 Pokaż inne teksty autora
Najnowszy tekst autora: Wspomnienie o profesorze Andrzeju Nowickim

Wszelkie prawa zastrzeżone. Prawa autorskie tego tekstu należą do autora i/lub serwisu Racjonalista.pl. Żadna część tego tekstu nie może być przedrukowywana, reprodukowana ani wykorzystywana w jakiejkolwiek formie, bez zgody właściciela praw autorskich. Wszelkie naruszenia praw autorskich podlegają sankcjom przewidzianym w kodeksie karnym i ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

str. 6909

Tadeusz Kotarbiński

Wacław Nałkowski

Andrzej Niemojewski

Romuald Minkiewicz

Ignacy Radliński

Zygmunt Radliński