Autor tekstu: Ravinder Banyal

Tłumaczenie: Tomasz Superczyński

Pobożne życzenia

Słownik definiuje pobożne życzenia jako „interpretowanie faktów, raportów, wydarzeń, spostrzeżeń, itp. w zgodzie z własnymi upodobaniami, a nie w zgodzie z dowodami". Jednym z klasycznych przykładów pobożnych życzeń jest wiara, że starożytne pisma, Wedy, Koran czy Biblia, zawierają rozwiązanie wszystkich problemów tego świata — czy to globalnego ocieplenia, czy terroryzmu, czy chorób przewlekłych. Wielu żywi silne przekonanie, że Indie staną się do roku 2020 światowym mocarstwem. Innym przykładem pobożnych życzeń jest założenie, że nauka i technologia są same w stanie rozwiązać wszystkie nasze problemy — o genetycznie modyfikowanych roślinach mówi się, że wywołają „zieloną rewolucję", kryzysowi energetycznemu można zaradzić importując reaktory jądrowe. Przecież to naprawdę bezpieczne i ekologiczne!

Atrakcyjne ogólniki

Istnieje technika, która nakazuje skojarzyć produkt lub ideę z jakąś uniwersalną cnotą lub emocją. Takie słowa jak patriotyzm, demokracja, uczciwość, swoboda, sprawiedliwość, moralność, wolność, duchowość, duma narodowa, prawda, naukowy, logiczny, miłość, prawa człowieka, itp., mają pozytywny wydźwięk, co jest nie tylko skuteczne w ukrywaniu prawdziwych motywów działania złoczyńcy, ale także brzmi prawdziwie i nadaje produktowi blasku. Gdy zachodnie koncerny tytoniowe przedstawiały palenie jako symbol wyzwolenia kobiet, nastąpił znaczny wzrost sprzedaży papierosów. Osoba wykształcona prędzej uwierzy w astrologię naukową i naukowe Vastu niż po prostu w astrologię i Vastu. Urojone zagrożenia dla bezpieczeństwa narodowego są używane, by pozbawić obywateli ich praw i prawa do spełniania ich aspiracji. Oczekuje się wyższych sprzedaży, gdy produkt jest promowany sloganami typu „wyprodukowane w kraju" lub „wspieraj rodzimą produkcję!". Retoryka usprawiedliwiająca inwazję na Irak została zbudowana na pustych hasłach zaprowadzenia tam demokracji i wolności.

Wyzwiska i ataki personalne

Rycina 5: Mity, ideologiczna propaganda i przemoc w społeczeństwie

Wyzwiska i ataki ad hominem są używane w celu wzbudzenia nienawiści i postaw ksenofobicznych i zdemonizowania i zdyskredytowania oponenta. Ta taktyka przenosi ciężar dyskusji z przedmiotu sporu na ataki personalne i bezpodstawne insynuacje. Jeśli krytykujesz czyjeś głębokie przekonania, zostaniesz nazwany arogantem lub ateistą. Osoby nawołujące do pojednania indo-pakistańskiego są określane mianem zdrajców. Zjadliwa propaganda nazistów obwiniała Żydów za każde nieszczęście, które było udziałem Niemców. Senator Joseph McCarthy stał na czele polowania na czarownice w latach 50. XX wieku, w którym tysiące Amerykanów, w tym Einstein i Charlie Chaplin, zostali oskarżeni o szpiegostwo na rzecz komunistów. W czasie kampanii prezydenckiej w 2008 roku, prawicowy brukowiec przeprowadził zjadliwą akcję przeciwko Barackowi Obamie, sugerując jego związki z Bractwem Muzułmańskim. Dr Binayakowi Senowi, hinduskiemu aktywiście na rzecz praw człowieka postawiono zarzuty działalności wywrotowej i działania na szkodę państwa na podstawie bardzo słabych dowodów. Hinduskie poczucie wyższości jest karmione takimi mitami jak to, że Indie są otoczone ze wszystkich stron potężnymi wrogami, więc same muszą stać się mocarstwem tworząc sojusze gospodarcze i militarne z innymi mocarstwami. Różnego sortu teorie spiskowe mnoży się, by kwestionować patriotyzm i lojalność pewnych społeczności religijnych.

Zbytnie poleganie na autorytetach

Ludzie wykazują tendencję do nadmiernego ufania autorytetom. Nie dopuszczamy do siebie myśli, że autorytety też się mylą. Jeszcze większym problemem jest ufanie autorytetom, gdy sprawa leży poza ich kompetencjami. Na przykład wielu ludzi wierzy, że w czasie pełni księżyca wzrastają wskaźniki przestępczości, przemocy, samobójstw i chorób psychicznych. Popularność tego mitu można wytłumaczyć tym, że wielu psychiatrów i doktorów w rzeczywistości w niego wierzy. Niemniej jednak, przeprowadzone do tej pory badania nie potwierdzają zależności pomiędzy pełnią księżyca i ludzkim zachowanie (patrz odnośnik 7.).

Niepewność i lęk przed nieznanym

Ludzie dążą do pewności i prostych wytłumaczeń zjawisk, co koliduje z naszą umiejętnością rozumowania i analizy krytycznej. Lęk przed nieprzewidywalnymi wydarzeniami takimi jak wypadek, śmierć bliskich, straty w biznesie, rozpad związku lub nieuleczalna choroba prowadzi do tego, że ludzie zwracają się o pomoc do wróżek, astrologów, znachorów, mediów i guru New Age. Inwestorzy-oszuści i sektor ubezpieczeń szczególnie upodobały sobie żerowanie na głęboko zakorzenionych ludzkich lękach i obawach. Mistycy, swami i mułłowie posługują się irracjonalnymi lękami, by wzbudzić więcej gorliwości religijnej i posłuszeństwo wobec liderów.

Powyższy opis technik wykorzystujących mity, przesądy i ideologię nie jest ani ścisły, ani kompletny. Szersze i bardziej szczegółowe spojrzenie na zagadnienie można uzyskać czytając literaturę na ten temat, która urosła już do pokaźnych rozmiarów.

Podsumowanie

Zasadnicza ludzka wada, która stwarza fałszywe poglądy i napędza machinę propagandy, która umacnia i wykorzystuje ludzką omylność, by się wzbogacić lub osiągnąć cele finansowe nigdy nie zostanie wykorzeniona. Trzeba zatem stwarzać równowagę poprzez kultywowanie pewnych nawyków, które działają na rzecz myślenia krytycznego. Świadomość istnienie i zrozumienie różnorakich mitów, przesądów i taktyk propagandowych może zmniejszyć niebezpieczeństwo oszustwa i wpadnięcia w pułapkę. Nawyk poddawania w wątpliwość i zadawania pytań może zapobiec powstawaniu błędnych przeświadczeń. Prawdziwość wszelakich twierdzeń powinna być weryfikowana przy użyciu wiarygodnych i niezależnych źródeł. Nie można oczekiwać uczciwego opisu zdarzenia, jeśli dziennikarze znajdują się pod patronatem lobbystów (Red Spider, Black Spider Redux, The Hindu, November 24, 2011).

Inną ważną sprawą jest uświadomienie sobie, że świat nie jest całkowicie deterministyczny. Codzienne doświadczenie życiowe dostarcza nam jedynie szczątkowych informacji, musimy egzystować z niekompletnymi danymi. Świadomość przemijalności rzeczy może przeciwdziałać dyskomfortowi niepewności. Zbieranie i analiza różnorodnych studiów przypadku może być cennym wsparciem w wykształceniu podejścia racjonalnego i metod zrozumienia przypadku i prawdopodobieństwa wystąpienia pewnych wydarzeń w życiu. Co ważne, lepsza znajomość koncepcji naukowych oraz naukowej metodologii i pomiarów może wspomóc proces rugowania wątpliwych twierdzeń. Błędy i niespójności w danych mogą nas nauczyć o roli podejścia statystycznego i przeciwdziałać twierdzeniom opartym na cyfrach i przepowiedniach. Znajomość metodologii naukowej jest niezbędna, by uznać ważność zmiennych, które mogą zmienić wyniki eksperymentu na wiele możliwych sposobów.

Współczesna nauka i demokracja mają wspólne początki. Realistyczne i świadome wybory są sercem demokratycznego porządku. Tak jak imperatywem jest walka z wszelkimi formami przesądów, pseudonauki, irracjonalnymi praktykami w społeczeństwie, tak powinno się rozpoznawać i przeciwdziałać wyszukanym podstępom przemysłu rozrywkowego, reklamodawców i mass mediów, które mają na celu uczynić z ludzi bezbronnych i pasywnych konsumentów. W walce o naukowe podejście i racjonalność w myśleniu napotyka się wiele takich przeszkód. Niech inspirujące słowa George’a Orwella służą za drogowskaz: „W czasach powszechnego fałszu mówienie prawdy jest aktem rewolucyjnym".

Odnośniki

1. Why People Believe Weird Things: Pseudoscience, Superstition, and Other Confusions of Our Time — Michael Shermer, Holt Paperbacks publication (2001)
2. The Demon-Haunted World: Science as a Candle in the Dark — Carl Sagan, Ballantine Books (1997).
3. Age of Propaganda: The Everyday Use and Abuse of Persuasion — Anthony Pratkanis and Elliot Aronson,W.H. Freeman (2001)
4. Brave New World Revisited — Aldous Huxley, wersja z www.idph.net.
5. How We Know What Isn't So: The Fallibility of Human Reason in Everyday Life - Thomas D. Gilovich, Free Press (1993).
6. Propaganda And Psychological Warfare -Terence H. Qualter, Literary Licensing (2011).
7. M. Owens i I.W. McGowan, Madness and the Moon: The Lunar Cycle and Psychopathology, German Journal of Psychiatry. Tom 9(1), 2006, str. 123-127.
8. P. Jhingan and B. Lusignan, retrieved, Propaganda and the Information Revolution: The Effect of Communications Technology - War Rhetoric in India and Pakistan.wersje z www.stanford.edu.
9. Skeptic

Tekst oryginału

Nirmukta, 28 lutego 2012r.

Dodaj komentarz do strony..   Zobacz komentarze (11)..

Wyślij mailem..

Wersja do druku    PDF    MS Word