W magazynie naukowym „Science" ukazał się tekst Slaughter at the bridge: Uncovering a colossal Bronze Age battle, w którym Andrew Curry przedstawia wnioski z badań archeologicznych w dolinie Tollense (Tolęża) na Pomorzu Zachodnim.

W dolinie rzeki Tollense czyli Tolęży ^{[ 1 ]} zaledwie kilkadziesiąt kilometrów od dzisiejszej granicy polsko-niemieckiej, odkryto ślady po wielkiej bitwie sprzed 3300 lat, o której nie tylko nic nie wiedziała historiografia, ale która generalnie nie powinna się tam rozegrać. Zgodnie bowiem z aktualną wiedzą w okresie tym ten region Europy miałby by peryferiami cywilizacji, gdzie żyły sobie luźne i proste społeczności rolnicze. Tymczasem archeologia (molekularna) ujawnia, że w tej części Pomorza ok. 1250 r. p.n.e. mogła się rozegrać największa bitwa starożytności, którą duńska archeolog prof. Helle Vandkilde porównuje do bitwy o Troję.

Tam gdzie należało się spodziewać jedynie drobnych potyczek lokalnych szczepów rolniczych, rozegrała się może największa starożytna bitwa Europy. Badacze przypuszczają, że była to bitwa o skali europejskiej, choć jak dotąd badania DNA zębów poległych, ujawniły materiał genetyczny z Włoch, z Polski oraz ze Skandynawii.

Miejsce bitwy pod Tollense

Podkreślmy ten niezwykle ważny fakt: badacze nie ujawnili, że uczestnicy bitwy pochodzili z ziem współczesnej Polski, ujawnili że uczestnicy bitwy nad Tołężą mieli DNA podobne do współczesnych Polaków!

Helle Vandkilde wskazuje, że była to armia tak złożona jak ta opisana w eposie Homera, w bitwie o Troję. Badania tego stanowiska archeologicznego jest jeszcze dalekie do końca, lecz z tego, co ustalono na dziś można przyjąć, że „implikacje będą dramatyczne", tzn. trzeba będzie ponownie napisać historię Europy tego okresu.

Porównania do Troi nie są tutaj przypadkowe, gdyż w tym okresie historiografia zna tylko jeden konflikt tej skali: półlegendarna bitwa o Troję, która jednak według aktualnie dominujących przekonań odbyła się na terenie dzisiejszej Turcji.

Wykopaliska z bitwy tołęskiej sprzed 3300 lat warto zestawić z wykopaliskami z bitwy grunwaldzkiej sprzed 600 lat, która uważana jest za największą bitwę średniowiecznej Europy, w której udział miało wziąć wedle szacunków między 50-100 tys. wojska, spośród których według szacunków miało polec 10-16 tys. ludzi. Badania archeologiczne na polach grunwaldzkich prowadzi się już ponad pięćdziesiąt lat, lecz jak dotąd odnaleziono jedynie szczątki 200 wojowników, 10 grotów bełtów (pocisków do kuszy), 5 grotów strzał, 1 grot oszczepu, 2 fragmenty broni siecznej, 2 kule działowe, 6 fragmentów rękawic pancernych oraz 2 pociski do procy lub broni ręcznej.

Tymczasem z bitwy nad Tołężą przez kilka lat odkopano 10 tys. kości należących do minimum 130 wojowników, szczątki 5 koni bojowych oraz więcej elementów uzbrojenia. I to wszystko po przekopaniu zaledwie 450 m2, a jak wskazuje archeolog Detlef Jantzen może to stanowić zaledwie 3-4%, góra 10% tego, co zostało jeszcze do odkopania.

Odkrycie to może mieć wielkie znaczenie dla badania naszej historii. Nie tylko dlatego, że wśród trzech wzmiankowanych profili genetycznych jakie odnaleziono wymienia się profil dzisiejszych mieszkańców Polski, ale przede wszystkim dlatego, że w okresie, kiedy rozegrała się bitwa nad Tołężą, ziemie te były pograniczem kultur nordyckich i unietyckiej/łużyckiej, czyli kultury obejmującej dzisiejszą Polskę (Wisła i Odra), wraz z fragmentem wschodnich Niemiec, od Pomorza Zachodniego do Saksonii (chodzi o te części Niemiec, gdzie sięgała później kultura słowiańska), na wschodzie sięgając części Wołynia.

Na zielono kultura łużycka

Teoretycznie rzecz biorąc, ziemie polskie — umiejscowione w samym środku Europy, szczególnie zasobne w surowce naturalne i korzystne warunki przyrodnicze - są naturalną areną dla najważniejszych wydarzeń w skali całego kontynentu, a jednak fakt braku niepodległości i suwerenności kraju w okresie rozwoju największych badań archeologicznych, ukształtował historiografię przekonaną, że centrum Europy to peryferie Europy.

Obecnie coraz wyraźniej wyłania się zupełnie nowe spojrzenie.

Promieniowanie kultury unietyckiej

Zauważmy jak skala tej bitwy koresponduje z wyjątkowością kultury unietyckiej, która narodziła się w Europie Środkowej tysiąc lat przed Tołężą. Należący do kultury unietyckiej połabski Dysk z Nebry sprzed 4000 lat zawierał pierwszą znaną mapę nieba, wyprzedzając to co wiemy o przesławnej wiedzy astronomicznej Babilończyków o tysiąc lat. Dysk z Nebry, jak i bitwa nad Tołężą to odkrycia świeże, stąd nowe spojrzenie na historię dopiero rozkwita.

Wykopaliska z Nebry

Trudno jest jednoznacznie rozstrzygnąć, jaka kultura panowała w XIII w. p.n.e. na terenach, gdzie rozegrała się bitwa. Dysk z Nebry z regionu łużyckiego wiązany z kulturą unietycką, koresponduje ze słonecznym rydwanem z Trundholm (Zelandia, Dania) wiązanym z kulturą nordycką, datowanym na 1800-1600 p.n.e. Ten ostatni przedstawia artefakt związany z kultem solarnym: konia z brązu na kołach z zaprzęgiem na którym znajduje się Słońce. Podobnie w okresie tym korespondują kultura unietycka i łużycka. Artefakty, które znaleziono pod Tołężą dadzą się powiązać zarówno z kulturą unietycką (umieszczaną w ramach: 2200-1600 pn.e.), jak i łużycką (umieszczaną w ramach 1300-400 p.n.e.). Kultury te rozwijały się zapewne dość płynnie i interaktywnie.

Wykopaliska z Tollense

W zachodniopomorskim Wierzchowie nad Jeziorem Białym odkryto wielki skarb z epoki brązu, datowany na 1100-900 p.n.e. Wiąże się go z kulturą unietycką, która miała zaniknąć kilkaset lat wcześniej. „Skarb z Wierzchowa, wywodzący się w swoich głównych rysach z tradycji unietyckiej, wskazuje na silne wpływy kultur nordyckich i zachodnio-alpejskich, a więc uosabia rodzącą się europejską wielokulturowość." W Szczecinie odnleziono też wyjątkowy miecz sprzed 2500 lat.

Zasięg kultury nordyckiego brązu ok. 1200 p.n.e.

Kultura unietycka wprowadziła środkową Europę w epokę brązu, podczas gdy zachodnia, północna i wschodnia część kontynentu pozostawała wtedy jeszcze w epoce kamiennej.

Europa ok. 2000 r.p.n.e. Obszar pomarańczowy i granatowy to przodujące wówczas kultury brązu

Za kolebkę kultury unietyckiej uznaje się region Rudaw, gdzie w III tysiącleciu p.n.e. rozpoczęto wydobywać kluczową dla epoki brązu cynę ora miedź. Pierwszym kierunkiem ekspansji kultury była trasa odrzańska, aż po Wolin, gdzie wymieniano metale za ówczesną walutę — bursztyn.

Mapa oprac. K. Markova w „Long distance trade in the bronze age and in the early iron age", Wrocław 2007. Czarne punkty oznaczają znaleziska wyrobów z bursztynu pochodzących sprzed około 1500 lat p.n.e. Kolorem czerwonym oznaczono odkryte dotąd stanowiska archeologiczne kultury unietyckiej w Polsce. Kolorem pomarańczowym — szlaki bursztynowe w epoce brązu pomiędzy wybrzeżami Bałtyku i Morza Egejskiego (okolice dzisiejszych Salonik).

Ok. 1600 p.n.e. głównym ośrodkiem kultury unietyckiej jest Wielkopolska, czyli ziemie leżące między źródłem cyny a źródłem bursztynu. Odkryto tutaj tzw. wielkopolskie piramidy w Łękach Małych (1700-1500 p.n.e.), a kilka km dalej ówczesne centrum hutnicze w Bruszczewie (1600-1500 p.n.e.). Jest to jedyny warsztat metalurga znany z osady w całej tej kulturze. Zdobienie i forma naczyń ceramicznych oraz przedmiotów brązowych wskazują na rozległe powiązania kulturowe mieszkańców osady w Bruszczewie z różnymi regionami Europy Centralnej oraz z Kotliną Karpacką. Poza samą metalurgią w Bruszczewie zajmowano się dziegciarstwem, ciesielstwem, tkactwem i wieloma innymi dziedzinami produkcji.

Następnie kultura unietycka rozwijała szlaki handlowe w kierunku południa Europy (które dziś uznawane są za bursztynowe). W północnej części Półwyspu Apenińskiego doprowadziła do wyłonienia kultury Terramare (XV-XIII w.p.n.e.), która zastąpiła wcześniejszą kulturę Polada, a następnie kultury wilanowiańskiej (IX — VIII wiek p.n.e.). Ta ostatnia wpłynęła na wyłonienie się kultury etruskiej (VII w. p.n.e. aż do I w. n.e.), która odkryła złoża cyny w Italii.

Promieniowanie kultury unietyckiej na południe Europy

Europa w XIII w. p.n.e.

Skoro jednak w bitwie nad Tołężą brało udział zawodowe wojsko z różnych zakątków Europy to znaczy, że mogła to być bitwa o znaczeniu ponadregionalnym. Co się wówczas działo na świecie?

Przed bitwą: Ok. 1300 r. upadła tzw. cywilizacja Doliny Indusu (3300-1300 p.n.e.) — najrozleglejsza starożytna cywilizacja. Ok. 1300 wyłoniła się kultura łużycka.

Zasięg kultury łużyckiej

Po bitwie: Ok. 1200 r. w krótkim czasie upadły wszystkie imperia śródziemnomorskie, wydarzenia te nazywane są mianem Late Bronze Age collapse i wiązały się z większą zapaścią niż późniejszy upadek Rzymu. W okresie 1206 załamało się Królestwo Mykenów, Królestwo Hetytów oraz Nowe Państwo Egiptu. Po upadku pierwszej greckojęzycznej kultury, Grecja na kilka wieków pogrążyła się w tzw. wiekach ciemnych.

Zobacz komentarze (29)..

Wyślij mailem..

Wersja do druku    PDF    MS Word

Mariusz Agnosiewicz Redaktor naczelny Racjonalisty, założyciel PSR, prezes Fundacji Wolnej Myśli. Autor książek Kościół a faszyzm (2009), Heretyckie dziedzictwo Europy (2011), trylogii Kryminalne dzieje papiestwa: Tom I (2011), Tom II (2012), Zapomniane dzieje Polski (2014).  Strona www autora  Liczba tekstów na portalu: 952  Pokaż inne teksty autora  Liczba tłumaczeń: 5  Pokaż tłumaczenia autora  Najnowszy tekst autora: Oceanix. Koreańczycy chcą zbudować pierwsze pływające miasto