Po co komu płytki krwi? Ach, to proste, wszak już w podstawówkach uczą, że płytki są po to, by krew krzepła. A po co płytki zarodkom? Cóż, do niedawna uważano, że po nic, ale...

Płytki krwi (trombocyty) ssaków to skrajnie wyspecjalizowane, pozbawione jąder komórki kluczowe dla procesów krzepnięcia. Liczne dotychczasowe badania wskazywały także na ich udział w różnych formach odpowiedzi zapalnej i w angiogenezie (tworzenie nowych naczyń krwionośnych), do niedawna jednak niewiele wiedziano o mechanizmach płytkowych biorących udział bezpośrednio w formowaniu nowych naczyń. Zagadką było także, co dokładnie kieruje zjawiskiem wydzielania się odrębnej morfologicznie i funkcjonalnie sieci naczyń limfatycznych z układu krążenia podczas rozwoju zarodkowego. Okazuje się tymczasem, że zagadnienia te są ze sobą ściśle powiązane.

Kiedy podczas rozwoju zarodka pojawiają się trombocyty- wiadomo. U myszy, na których prowadzono badania, czas ten wypada około 10 dnia ciąży. Zaledwie pół dnia później można obserwować stopniowe oddzielanie się przyszłego układu limfatycznego. Ogniskowo skupiska komórek śródbłonka naczyń żylnych zaczynają wykazywać ekspresję markerów typowych dla komórek sieci limfatycznej, a następnie takie zmienione komórki odpączkowują od naczyń macierzystych, tworząc pierwotne worki limfatyczne docelowo rozbudowujące się w kierunku pełnofunkcyjnych naczyń limfatycznych, ostatecznie zaś tworząc układ naczyń niemal całkowicie odrębny od naczyń krwionośnych- połączony z krwiobiegiem jedynie poprzez przewód piersiowy.

Komórki śródbłonka (endotelium) naczyń limfatycznych  cechuje wydzielanie na powierzchni nieco innego niźli na śródbłonku naczyń krwionośnych zestawu białek, przy czym dla badaczy szczególnie istotne okazała się glikoproteina zwana podoplaniną. Podoplanina pośród rozmaitych innych swoich funkcji pełni też rolę w interakcjach śródbłonka limfatycznego z płytkami krwi, łącząc się z obecnym na ich powierzchni receptorem CLEC-2. Związek ten okazuje się mieć niebagatelne znaczenie. Prowadzono liczne próby badawcze z mysimi szczepami pozbawionymi określonych genów niezbędnych w procesach zarówno limfangiogenezy, jak i hematopoezy, po czym okazało się, że do wydzielenia się układu limfatycznego potrzebne są nie tylko białka typu  czynnika transkrypcyjnego Prox-1 (główny czynnik regulujący limfangiogenezę), ale też te organizujące zjawiska krwiotwórcze, np. Syk czy SLP-76, które są kluczowe dla funkcji limfocytów i trombocytów. Mysie płody pozbawione tych genów nie rozwijały naczyń limfatycznych wcale bądź też prezentowały znaczne ich defekty. Podobny fenotyp wytwarzał się u zwierząt o znacznie obniżonej  ekspresji podoplaniny- badania były jednak znacznie utrudnione ze względy na istotność podoplaniny w innych funkcjach organizmu- zarodki całkowicie pozbawione tego białka nazbyt szybko umierały. Naukowcom udało się obejść problem, poprzez skrzyżowanie myszy pozbawionych podoplaniny z innym szczepem, dzięki czemu uzyskali fenotyp wykazujący brak ekspresji ocenianej glikoproteiny jedynie w części układów organizmu. Bezpodoplaninowy fenotyp cechował się całkowitą niemożnością oddzielenia się układu limfatycznego- nowo powstające naczynia limfatyczne pozostawały w ciągłej łączności z resztą układu krążenia, co owocowało upośledzeniem funkcji obu układów- podobne efekty dały próby z myszami pozbawionymi wcześniej opisanego płytkowego receptora dla podoplaniny.

Podoplanina na powierzchni śródbłonka naczyń limfatycznych aktywuje płytki poprzez wspomniany receptor CLEC-2 i powiązane białka Syk i SLP-76, powodując ich lokalną agregację. Takie skupienia płytek uwidoczniono immunohistochemicznie w otworach pomiędzy pierwotnymi workami limfatycznymi a naczyniami żylnymi, z których odpączkowały. Okazują się one niezbędnym pierwszym krokiem do oddzielenia pierwotnych naczyń limfatycznych od żył i dalszego niezakłóconego rozwoju tych dwóch układów naczyniowych.

Oryginalne prace:
Platelets regulate lymphatic vascular development through CLEC-2-SLP-76 signaling Bertozzi et al. Blood.2010; 116: 661-670. Zob. abstrakt.Novel function for blood platelets and podoplanin in developmental separation of... Uhrin et al. Blood.2010; 115: 3997-4005. Zob. abstrakt.
Dodatkowe omówienie (z ilustracją)

[Paulina Łopatniuk]