 |
         |
|
 |
Światopogląd » Świeckie religie Religia Muzyki i kult kompozytorów [2] Wkrótce potem, 25 października 1911 r. w czasie i Zjazdu Muzyków Polskich we Lwowie odbyło się konstytucyjne walne zgromadzenie Towarzystwa Kultu Chopina. [ 16 ] O tym, że kult kompozytora nie sprowadza się wyłącznie do wykonywania jego utworów, ale polega także — i może przede wszystkim na sposobie słuchania, przypomina w swoich wspomnieniach przyjaciel Karola Szymanowskiego, August Iwański (1881-1972): "Trudno wystawić sobie rozmiary k u l t u wagnerowskiego, który ogarnął na przełomie stuleci sfery muzykalne Europy. Słuchaliśmy tetralogii, Tristana i Śpiewaków niemal n a k l ę c z k a c h, znaliśmy na pamięć każdy ich motyw przewodni, skłonni byliśmy mierzyć elementami wagnerowskimi wszystkie inne współczesne kompozycje, lekceważyliśmy odbiegające od tego szablonu (...)" [ 17 ]. A o tym, że nie są to bynajmniej sprawy, które wygasły wiele lat temu, lecz wciąż jeszcze mogą roznamiętniać, świadczy spór — z ostatnich miesięcy 1983 roku! — pomiędzy Tadeuszem A. Zielińskim, Krzysztofem Meyerem i Markiem Tawiańskim o rolę, jaką pełni w Polsce kult Szymanowskiego. T. A. Zieliński napisał, że zostaliśmy wychowani w „bezkrytycznym kulcie" Szymanowskiego, wystąpienie K. Meyera stanowiło „uderzenie w ów bezkrytyczny kult", a M. Tawiański zauważył, że „my boimy się kultywowania rodzimej twórczości, nawet (...) tej najlepszej. Zwróćmy np. uwagę z jakim pietyzmem podchodzi się w krajach niemieckich do drugo- i trzeciorzędnych utworów Schuberta i Schumanna"' i zakończył swoją wypowiedź następującym twierdzeniem: "Twierdzę, że nawet przesadny k u l t — także dla rozmaitych mniej lub bardziej zapomnianych kompozytorów — sprawić może więcej dobrego niż złego, o ile będzie się łączyć z wykonywaniem ich muzyki, a nie ograniczy się do okolicznościowych wspomnień na łamach prasy" [ 18 ] Rozmaitych wypowiedzi na temat kultu kompozytorów można by przytoczyć znacznie więcej, ale przecież nie o to chodzi, żeby tworzyć ich pełny rejestr. Przytoczonych jest dostatecznie wiele, żeby nie mieć wątpliwości co do tego, że wkroczyliśmy na rozległy obszar zjawisk, które mogą i powinny zainteresować religioznawcę. Zadaniem, wymagającym specyficznych kompetencji religioznawcy, będzie przede wszystkim wykreślenie granicy pomiędzy zjawiskami, które jedynie w sposób przenośny były nazywane „religią" i „kultem" oraz tym wszystkim, co ze względu na swoją aksjologiczną treść lub irracjonalne formy zachowań ma w sobie elementy autentycznej religii. Taka selekcja materiału powinna ułatwić jego ocenę. Zacznijmy zatem od próby uporządkowanego wyliczenia tych wszystkich form, jakie przybierał dotąd kult kompozytorów. Jednocześnie, w obrębie każdej z wymienionych form, odróżniać będziemy to, co — w najszerszym znaczeniu tego słowa — można uznać za „racjonalne" i społecznie pożądane od tego, co swoją irracjonalnością budzi uzasadnione wątpliwości. Formy kultu kompozytorów1 — słuchanie muzyki 2 — wykonywanie muzyki 3 — gromadzenie partytur i rękopisów kompozytora 4 — gromadzenie innych pamiątek po kompozytorze 5 — pisanie o kompozytorze 6 — utrwalanie muzyki na płytach i w drukowanych partyturach 7 — wytwarzanie (i zbieranie) wizerunków kompozytora 8 — powoływanie kompozytora na patrona 9 — inne wyrazy uznania
Przypisy: [ 16 ] Por. K. Szymanowski: Korespondencja, wyd.: T. Chylińska, t. 1, Kraków 1982, s. 232. [ 17 ] A. Iwański: Wspomnienia muzyczne z dawnych lat, „Ruch Muzyczny", 1963, nr 20. Por. M.
Stokowska: Kto? co? O muzyce i muzykacie, Warszawa 1972, s. 299. „Przez szereg lat — pisze Magdalena Stokowska — muzyka Wagnera była zarówno przedmiotem najwyższego podziwu, niemal r e
l i g i j n e g o k u l t u, jak i celem napaści krytyki". Tamże, s. 301. [ 18 ] M. Towiański: Szymandwski dziś czyli próba jeszcze pełniejszego
spojrzenia, „Ruch Muzyczny", r. XXVII, nr 25 z 11 XII 1983, s. 23-24. [ 19 ] Zwraca na to uwagę kompozytor szwajcarski, Arthur Honegger (1892-1955) w artykule pod charakterystycznym tytułem:
Beethovenmanie, w: A. Hanegger: Beruf und Handwerk des Komponisten; Leipzig 1980, s. 41-43. [ 20 ] W listopadzie 1839 r. Felix Mendelssohn napisał list da Ignacego Moschelesa „na temat panującego w Niemczech s z a ł u w z n o s z e n i a p o m n i k ó w wielkim muzykom. Twierdził, że w ten sposób mali ludzie próbują zdobyć dla siebie coś w rodzaju wizerunku sławy, a jednocześnie pozwalają, aby żyjący muzycy byli tak nisko płatni, że wiele orkiestr nie jest w stanie przyciągnąć największych talentów. "Gdyby
tylko — pisał — stworzyli w Halle przyzwoitą orkiestrę Händlowi, w Salzburgu Mozartowi, a Beethovenowi w Bonn — orkiestrę zdolną rozumieć i grać ich utwory — wówczas cały byłbym za [pomnikami], ale nie uznaję kamienia tam, gdzie orkiestry są bardziej od niego martwe (...)" Jednakże w lecie 1840 r. stwierdził, że to skandal, iż w Lipsku nie
ma pomnika najznakomitszego obywatela tego miasta i (...) postanowił zbierać pieniądze na wzniesienie pomnika Bachowi". W. Blunt: Feliks
Mendelssohn, cyt. wyd., s. 210. [ 21 ] Podaję kilkanaście tytułów: „Akta Mozartiana", „Bach. The Quarterly Journal", „Bach-Jahrbuch", „Beethoven-Jahrbuch";
„Chopin-Jahrbuch"; „Gluck-Jahrbuch", „Händel-Jahrbuch", „Haydn-Studien", „Hindemith-Jahrbuch", „Mitteilungen der Internationalen Richard-Strauss Gesellschaft", „Mitteilungen der Internationalen Stiftung Mozarteum Salzburg", ;,Mitteilungen des Max-Reper Instituts", „Mitteilungen
für die Mozart-Gemeinde", „Mozart-Jahrbuch", „Nippon Chopin Kyokai Kaihu",
„Orff-Institut Jahrbuch", „Sammelbande der Robert Schumann-Gesellschaft", „Verdi. Bollettino quadrimestrale dell'Istituto di Studi Verdiani", „Vivaldi Informations" itd. W Polsce „Rocznik Chopinowski" (od 1956 r.). [ 22 ] Można tu wspomnieć o szabli
ofiarowanej przez Węgrów Lisztowi. Następnie: „wśród odznaczeń przyznanych Rossiniemu napotykamy ordery włoskie, francuskie, belgijskie, niemieckie, rosyjskie, szwedzkie, greckie, tureckie, hiszpańskie, portugalskie i brazylijskie" (W.
Sandelewski: Rossini; cyt. wyd., s. 303). Z inicjatywy muzykologa Zdzisława Jachimeckego senat Uniwersytetu Jagiellońskiego przyznał Karolowi Szymanowskiemu doktorat honoris causa, piąty z kolei na Wydziale Filozoficznym po Kraszewskim; Matejce; Sienkiewiczu i Paderewskim. Promocja odbyła się 12 XII 1930 r. [ 23 ] "Darowując (...)
Piermariniemu portret Mozarta, [Rossini] napisał zamiast dedykacji: "Zdejmuj przed nim kapelusz, tak jak ja to czynię"". W. Sandelewski:
Rossini, cyt. wyd., s. 281. [ 24 ] "Czuję się zawsze zażenowana, — pisała Stefania Szurlejówna — gdy znajduję się w towarzystwie Szymanowskiego. Nie mam odwagi się odezwać (...) To, że można z. nim mówić, witać się, to wszystko jest niewłaściwe i zawstydzające. Gdyby zjawił się na ognistej chmurze, w błyskawicach i piorunach — uważałabym to za naturalne i wtedy łatwo odnalazłabym mój stosunek do tego nadprzyrodzonego zjawiska. Wiedziałabym,
że trzeba padać na kolana i bić czołem o ziemię w pogańskim hołdzie". S. Szurlejówna:
Rozmowa z Szymanowskim, „Prosto z Mostu" nr 21 z 26 V 1935, w: K. Szymanowski:
Pisma muzyczne, Kraków 1984, s. 485. Kompozytor Maurice Perrin, uczestnik kursu kompozycji prowadzonego przez Nadię Boulanger w r. 1935-38 wspomina: „Większość z nas, pod wpływem Nadii Boulanger, żywiła niemal n a b o ż n e u w i e
l b i e n i e dla muzyki Strawińskiego" (L. Erhardt: Igor Strawiński, Warszawa 1978, s. 269). W lutym 1985 r. żona Strawińskiego tak pisała w liście
do swego brata ciotecznego: „Obecnie, w osiemdziesiątym trzecim roku życia, Igor otrzymuje około 10 tysięcy dolarów za koncert (...) Zauważyłam, że podczas tych koncertów mało ludzi słucha z uwagą muzyki (...) Chcą oni po prostu znaleźć się w obecności b
ó s t w a" (tamże, s. 354). W sześciu tomach rozmów z Robertem Craftem mamy
wiele przykładów troski Strawińskiego o „a u t o s a k r a l i z a c j ę" (por. tamże, s. 338). Natomiast wyraźnie ironiczny charakter ma następująca wypowiedź Strawińskiego: „Jeśli Schtinberg jest Bogiem Ojcem nowej muzyki, to Berg jest
jej Synem Bożym, a Webern Duchem Świętym". Cyt. wg programu: A. Berg: Wozzeck, Teatr Wielki,
Warszawa 1984. « Świeckie religie (Publikacja: 27-02-2005 )
str. 3968 |
 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ur. 1919. Filozof kultury, historyk filozofii i ateizmu, italianista, religioznawca, twórca ergantropijno-inkontrologicznego systemu „filozofii spotkań w rzeczach". Profesor emerytowany, związany dawniej z UW, UWr i UMCS. Współzałożyciel i prezes Stowarzyszenia Ateistów i Wolnomyślicieli oraz Polskiego Towarzystwa Religioznawczego. Założyciel i redaktor naczelny pisma "Euhemer". Następnie związany z wolnomularstwem (w latach 1997-2001 był Wielkim Mistrzem Wielkiego Wschodu Polski, obecnie Honorowy Wielki Mistrz). Jego prace obejmują ponad 1200 pozycji, w tym w języku polskim przeszło 1000, włoskim 142, reszta w 10 innych językach. Napisał ok. 50 książek. Specjalizacje: filozofia Bruna, Vaniniego i Trentowskiego; Witwicki oraz Łyszczyński. Zainteresowania: sny, Chiny, muzyka, portrety.
| [ Regulamin publikacji ] [ Bannery ] [ Mapa portalu ] [ Reklama ] [ Sklep ] [ Zarejestruj się ] [ Kontakt ] Racjonalista © Copyright 2000-2018 (e-mail: redakcja | administrator) | ||
 | ||