1. Nagłość zdarzenia

Pierwszym z elementów składkowych wypadku przy pracy jest nagłość zdarzenia. Nagłość zdarzenia dotyczy czasu działania przyczyny zewnętrznej ^{[ 11 ]}. W literaturze prawa pracy nagłość jest uznana za przeciwieństwo powolności i stopniowania, jako właściwych chorobie zawodowej ^{[ 12 ]}. Nagłość zdarzenia nie może natomiast odwoływać się do natychmiastowego wystąpienia negatywnych skutków dla zdrowia pracowników. W praktyce zdarzają się wypadki, iż uraz ujawni się w okresie późniejszym, co nie może być przesłanką do nieuznania takiego zdarzenia za wypadek przy pracy. Czas, a właściwie jego upływ przesądza o tym czy do krytycznego zdarzenia doszło wskutek nagły. W orzecznictwie od lat istnieje jednolity pogląd, że zdarzenie nosi cechy nagłości, jeżeli nie przekracza jednej dniówki roboczej ^{[ 13 ]}, np. zdarzenie będące istotnym zewnętrznym czynnikiem wywołującym negatywną reakcję organizmu i stanowiące przyczynę wypadku przy pracy, posiada cechę nagłości tylko wtedy, gdy przebiega w czasie nie dłuższym niż trwanie dnia pracy ^{[ 14 ]}. Nie jest wypadkiem przy pracy zdarzenie, którego następstwa chorobowe występują po okresie znacznie przekraczającym jedną dniówkę roboczą ^{[ 15 ]}. Długotrwałe oddziaływanie na organizm pracownika szkodliwych warunków zatrudnienia, które doprowadza do nagłego ujawnienia się skutku chorobowego nie jest wypadkiem przy pracy ^{[ 16 ]}.

2. Przyczyna zewnętrzna

Kolejnym elementem składowym wypadku przy pracy jest zewnętrzność przyczyny. W wielkim uproszczeniu można stwierdzić, iż o przyczynie zewnętrznej wypadku można mówić tylko wtedy, gdy przyczyna ta znajdowała się poza organizmem pracownika. Za przyczynę zewnętrzną można, więc uznać wszelkiego rodzaju urazy mechaniczne, urazy termiczne, działanie osób trzecich ^{[ 17 ]}. Takie rozumienie zewnętrzności przyczyny pozwala na zwolnienie pracodawcy od odpowiedzialności odszkodowawczej za samoistne schorzenia pracownika. Orzecznictwo sądowe, które notabene jest w tej materii szczególnie bogate doprowadziło jednak do dużej elastyczności tego elementu. W praktyce wszelakiego rodzaju schorzenia wewnętrzne mogą zostać także uznane za wypadek przy pracy, jeżeli nastąpi element sprawczy o charakterze zewnętrznym i stymulującym, który pogłębi istniejący stan chorobowy. Zewnętrzną przyczyną sprawczą wypadku przy pracy może być każdy czynnik pochodzący spoza organizmu poszkodowanego, zdolny — w istniejących warunkach — wywołać szkodliwe skutki, w tym także pogorszyć stan zdrowia pracownika dotkniętego już schorzeniem samoistnym ^{[ 18 ]}.

Dla lepszej wizualizacji omawianego pojęcia zasadnym będzie przytoczenie kilku orzeczeń sądowych. I tak, np. zdaniem Sądu Apelacyjnego w Katowicach, ubezpieczona zajmowała stanowisko głównej księgowej i trudno za przyczynę zewnętrzną (...) uznać jej zdenerwowanie spowodowane rozmową telefoniczną z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych. Stanowisko głównej księgowej jest bowiem stanowiskiem kierowniczym, samodzielnym i pracownik zajmujący takie stanowisko musi się liczyć z tym, że wykonywanie normalnych obowiązków nie zawsze przebiega bez konfliktów oraz że z wykonywaniem tych obowiązków łączy się z reguły konieczność doznania mniejszych lub większych stresów psychicznych.

Kontakt głównej księgowej z pracownikiem ZUS jest rzeczą zupełnie normalną, mającą niewątpliwie miejsce niejednokrotnie, dotyczy sytuacji, z którymi główna księgowa styka się na co dzień, i trudno taki kontakt nawet przy zaistnieniu kontrowersji co do opatrywanego problemu uznać za nadzwyczajną sytuację, która miała wpływ na stan zdrowia ubezpieczonej ^{[ 19 ]}.

W innym orzeczeniu zajęto stanowisko, że w sytuacji, gdy podczas pracy pracownika cierpiącego na chorobę niedokrwienną serca wystąpiły dwa zdarzenia o charakterze przyczyny zewnętrznej, tj. stres psychiczny i wysiłek fizyczny, które ocenione osobno nie mogłyby stanowić przyczyny zewnętrznej wypadku przy pracy — zawału serca, wymaga oceny związek zachodzący między tymi zdarzeniami w takim sensie, czy stres psychiczny, który spowodował skurcz mięśni wieńcowych i niedokrwienie mięśnia serca, nie przyczynił się do powstania zawału wtedy, gdy pod wpływem wysiłku fizycznego może pogłębić się niedokrwienie mięśnia serca, a w jego wyniku nastąpił zawał ^{[ 20 ]}.

W kolejnym orzeczeniu stwierdzono, że związek pomiędzy nagłą i zewnętrzną przyczyną wypadku a pracą polega na miejscowym i czasowym bądź funkcjonalnym powiązaniu przyczyny doznanego uszczerbku na zdrowiu albo śmierci pracownika z wykonywaniem czynności zmierzających do realizacji zadań pracodawcy, do których pracownik zobowiązał się w umowie o pracę lub będących przedmiotem polecenia przełożonych albo nawet podjętych samorzutnie w interesie pracodawcy ^{[ 21 ]}.

W jeszcze innym orzeczeniu Sąd Najwyższy zajął stanowisko, iż nadmierny wysiłek podczas pracy, który z największym prawdopodobieństwem, wespół z samoistnym nadciśnieniem tętniczym wywołał u pracownika udar mózgu, stanowi przyczynę zewnętrzną wypadku ^{[ 22 ]}.

Nie sposób przedstawić wszystkich orzeczeń sądowych poświęconych przyczynie zewnętrznej wypadku przy pracy, jednakże przedstawione powyżej orzecznictwo prowadzi do wniosku, że za przyczynę zewnętrzną może być uznany każdy czynnik, który doprowadził do zaistnienia wypadku przy pracy, a także pogorszyło istniejący ewentualnie stan chorobowy pracownika pod warunkiem, że czynnik ten miał charakter nadmierny i wykraczał poza standardowe normy przyjęte dla określonego stanowiska pracy. Pojęcie „nadmiernego wysiłku" nie jest pojęciem abstrakcyjnym, które odnosi się do jakiegoś bliżej niesprecyzowanego stopnia odporności fizycznej i psychicznej organizmu człowieka, lecz jest odnoszone do możliwości psychicznych i fizycznych danego pracownika ^{[ 23 ]}. Ponadto, nadmierny wysiłek musi wynikać z niezwykłości oddziaływania czynnika zewnętrznego i musi zakłócać proces pracy ^{[ 24 ]}.

3. Związek z pracą

Trzecim przedmiotowo istotnym elementem składowym wypadku przy pracy jest związek z pracą. Wypadek musi pozostać w związku czasowym, miejscowym i funkcjonalnym z pracą ^{[ 25 ]}.Ustawodawca w art. 3 ust. 1 pkt 1-3 jasno określił zakres czynności, podczas których musi dojść do zdarzenia mogącego zostać uznanym za wypadek przy pracy. Ustawodawca przewidział trzy sytuacje, w których pracownik może ulec wypadkowi w związku z pracą. Są to: podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych, podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia oraz w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Przez zwykłe czynności, o których mowa w pierwszym przypadku należy rozumieć te czynności, które są nałożone na pracownika w ramach zawartej umowy o pracę lub wynikają z zakresu obowiązków określonych na danym stanowisku pracy.

W drugim przypadku, w literaturze przedmiotu uważa się, że przez polecenie przełożonego należy rozumieć wszystkie polecenia zwierzchnika pod warunkiem, że nie są sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę (art. 100 k.p.). Będą to przede wszystkim polecenia dotyczące miejsca, czasu i sposobów świadczenia pracy ^{[ 26 ]}. W trzecim przypadku widać wyraźnie, iż niewykonywanie żadnych obowiązków pracowniczych, a jedynie pozostawanie pracownika w dyspozycji pracodawcy i ulegnięcie w tym czasie wypadkowi może być także uznane za wypadek przy pracy.

Tak jak w omówionych powyżej elementach, tak i w tym przypadku nie sposób zapomnieć o orzecznictwie sądowym, które dostarcza bogatej wiedzy w zakresie trafniejszego rozumienia terminu „związek z pracą". Kilka orzeczeń warto poniżej przytoczyć.

Zdaniem Sądu Najwyższego, kłótnia czy bójka między pracownikami w czasie i w miejscu pracy nie musi oznaczać, że istnieje normatywny związek takiego zdarzenia z pracą ^{[ 27 ]}. W kolejnym orzeczeniu Sąd Najwyższy zauważył, iż nie jest wypadkiem przy pracy zdarzenie nagłe wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło po odsunięciu pracownika od wykonywania pracy, w czasie gdy samowolnie przebywał na terenie zakładu pracy i nie był w dyspozycji pracodawcy ^{[ 28 ]}. Sąd Apelacyjny natomiast w jednym ze swoich orzeczeń zauważył, iż w czasie zwolnienia lekarskiego pracownik jest czasowo zwolniony z obowiązku świadczenia pracy i wykonywania innych czynności mających związek z pracą. Przybycie do przychodni lekarskiej — położonej nawet na terenie zakładu pracy — (oraz powrót z przychodni do domu) nie jest więc wystarczającą przesłanką do uznania, że pobyt pracownika w przychodni pozostawał w związku z pracą ^{[ 29 ]}. W innym orzeczeniu Sąd Najwyższy podnosi, że wypadek zaistniały podczas urlopu wypoczynkowego pracownika przy wykonywaniu czynności na podstawie umowy zlecenia, nie jest wypadkiem przy pracy także wtedy, gdy zleceniodawcą był pracodawca ^{[ 30 ]}, natomiast zgoda przełożonego na opuszczenie przez pracownika miejsca pracy w godzinach pracy w celu załatwienia jego prywatnych spraw nie może być utożsamiana z zachowaniem związku z pracą wypadku, który nastąpił po opuszczeniu przez pracownika miejsca pracy ^{[ 31 ]}.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Wypadek przy pracy - świadczenia Odwołanie od decyzji ZUS i KRUS

Zobacz komentarze (2)..

Wyślij mailem..

Wersja do druku    PDF    MS Word