16 listopada zmarła wybitna polska profesor filozofii i czołowa polska racjonalistka — Helena Eilstein (1922-2009).

Lena Eilstein była emerytowaną profesor filozofii Uniwersytetu Nowego Meksyku w Albuquerque. Publikowała i wykładała głównie z zakresu filozofii przyrody oraz epistemologii. Główną dziedziną jej zainteresowań zawodowych były metafizyczne i epistemologiczne zagadnienia nauk przyrodniczych, zwłaszcza fizyki (natura czasu w świetle współczesnej fizyki). Interesowała się jednak również antropologią filozoficzną oraz problemami moralności a także religią.

Podczas wojny wylądowała w odległych rejonach ZSRR. W latach 1958-1968 była Kierownikiem Pracowni Zagadnień Filozoficznych Nauk Przyrodniczych w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN oraz od 1959 r., po Kołakowskim, redaktor naczelną „Studiów Filozoficznych". W 1969 r., w związku z wydarzeniami Marca 1968, jako Żydówka, zdecydowała się wraz z matką na emigrację. Przez rok pracowała w Anglii. Ostatecznie przyjęła stanowisko profesora uniwersytetu w Albuquerque — w południowo-zachodnim stanie New Mexico (USA). Tam pochowała matkę. Nigdy nie założyła własnej rodziny.

Powróciła do Warszawy jako emerytka w 1993 r. Cały ten emerycki czas spędziła na niezwykle intensywnej pracy. Bardziej też skupiła się na zagadnieniach antropologicznych i moralnych. Głównym przedmiotem jej myśli i nowych książek było budowanie konsekwentnie świeckiego światopoglądu naturalistycznego i humanistycznego. Jej cztery eseje wydane pod tytułem Homo sapiens i wartości (1994) były rozprawą z filozoficznym dziedzictwem marksizmu oraz dyskusją, częściowo polemiczną z niektórymi tezami Leszka Kołakowskiego, zawartymi w jego dziełach Główne nurty marksizmu i Jeśli Boga nie ma… Następne były Szkice ateistyczne (2000), będące krytyczną analizą światopoglądu religijnego. Ostatnie jej dzieło, będące zarazem jej opus magnum, to Biblia w ręku ateisty (IFiS PAN 2006), owoc wielu lat pracy nad interpretacją i oceną etycznego przesłania mitów Starego i Nowego Testamentu z punktu widzenia współczesnego humanizmu.

Początkowo marksistka, później jej światopogląd filozoficzny mieścił się w nurcie materializmu, realizmu naukowego i ateizmu. W odniesieniu do problemów filozofii człowieka nazywała go naturalizmem radykalnym.

Jak pisze o Niej we wspomnieniu prof. Jerzy Jedlicki, były prezes Stowarzyszenia przeciwko antysemityzmowi i ksenofobii „Otwarta Rzeczpospolita", którego prof. Eilstein była członkinią: „Żartowało się kiedyś, że przy jej boku powinien nieodstępnie kroczyć sekretarz z magnetofonem, żeby utrwalić i zachować niepowtarzalne monologi i rozważania, które umiała snuć w każdym miejscu, choćby na ulicy, jeśli tylko trafił się jej rozumny słuchacz, a tym bardziej oponent".

Niestety, tak naprawdę po swym powrocie do Polski nie zdołała powrócić do głównego nurtu życia publicznego w Polsce. Jej ważne i erudycyjne prace przechodziły bez większego echa. Umarła prawie nie zauważona.

Jest jednak z pewnością bardzo ważną osobą dla polskich niewierzących, choćby dlatego, że napisała najważniejszą po 1989 r. krytyczną analizę Biblii (wcześniej były to prace Zenona Kosidowskiego). Chcemy o Niej pamiętać, bo weszła do Panteonu polskich wolnomyślicieli.

Jedno z jej ostatnich publicznych wystąpień było na 100-leciu polskiego ruchu laickiego w ramach konferencji Państwo świeckie a idea Nowego Oświecenia, gdzie mówiła o dysonansach moralnych chrześcijaństwa. Poniżej zapis wideo tego wystąpienia.

Niektóre książki: Jedność materialna świata (1961), Jeśli się nie wierzy w Boga… Czytając Kołakowskiego (1991), Homo sapiens i wartości (PWN, 1994), Life Contemplative, Life Practical (o fatalizmie), niektóre rozdziały (Poznan Studies, 1997), Szkice ateistyczne (wyd. Bałtyckiej Wyższej Szkoły Humanistycznej, 2000), A Collection of Polish Works on Philosophical Problems of Time and Spacetime — redakcja (Synthese Libraty vol 309, Kluwer Academic Publishers, fragment dostępny w Google Books), Biblia w ręku ateisty (IFiS PAN, Warszawa 2006).

Zobacz także te strony: Mój humanizm naturalistyczny

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Ewolucja à la Polonia Christiana Kucharz na ślubnym kobiercu

Dodaj komentarz do strony..   Zobacz komentarze (7)..

Wyślij mailem..

Wersja do druku    PDF    MS Word

Mariusz Agnosiewicz Redaktor naczelny Racjonalisty, założyciel PSR, prezes Fundacji Wolnej Myśli. Autor książek Kościół a faszyzm (2009), Heretyckie dziedzictwo Europy (2011), trylogii Kryminalne dzieje papiestwa: Tom I (2011), Tom II (2012), Zapomniane dzieje Polski (2014).  Strona www autora  Liczba tekstów na portalu: 952  Pokaż inne teksty autora  Liczba tłumaczeń: 5  Pokaż tłumaczenia autora  Najnowszy tekst autora: Oceanix. Koreańczycy chcą zbudować pierwsze pływające miasto