[1] Pierwszy Kongres feministyczny w USA odbył się w roku 1848; miało to związek z obecnością kobiet w ruchu abolicjonistycznym. Polityczne i społeczne zaangażowanie kobiet miało swoje przełożenie na walkę o ich własne prawa, dostrzegano bowiem dyskryminację mniejszości np. rasowych jako analogiczną w stosunku do dyskryminacji ze względu na płeć.

[2] Warto podać, że w latach 1912-1919 kobiety uzyskały prawa wyborcze w wielu krajach europejskich.

[3] Z racji osobistych zainteresowań antropologią kulturową chciałabym dodać, że w latach 30. i 40. XX w. ukazywało się sporo prac pisanych przez etnolożki (okres ten zwie się niekiedy „erą etnografii kobiet"), których cechą charakterystyczną było pisanie ich jako rodzaju opowieści o pojedynczych kobietach osadzonych w swoich kulturach. Warto też przytoczyć przynajmniej dwa ważne nazwiska: Ruth Benedict (której wkład może nie był tak istotny dla dalszej debaty feministycznej, jak kolejnej etnolożki M. Mead, ale jej spostrzeżenie, iż im bardziej jakaś kultura podkreśla podział na płcie (dychotomia), tym łatwiej kontroluje kobiety — stanie się osią „sporu o płeć" w późniejszym okresie) oraz Margaret Mead (której definicję temperamentu płci można uważać za odpowiednik późniejszej kategorii gender i której tekst pt. Płeć i charakter stał się niezwykle ważny dla feministek.

[4] B. Friedan, The Feminine Mystique, Dell, New York 1974. Pierwsze wydanie: 1963 r.

[5] Katedra Etnologii i Antropologii Kulturowej we Wrocławiu również prowadziła takie zajęcia, w których brałam udział i którym zawdzięczam wiele informacji zawartych w niniejszym szkicu. Przedmiot Antropologia płci i seksualności prowadziła dr Monika Baer.

[6] J. Butler, Gender Truoble: Feminism and the Subvension of Identify, New York 1988, polskie wydanie pt. Uwikłani w płeć wydano staraniem Krytyki Politycznej w 2008 r., a Wstęp napisała znana polska pisarka Olga Tokarczuk.

7 Przegląd rozmaitych nurtów feminizmu i ich zaplecza światopoglądowego znajduje się m.in. w pracy R. Putman Tong Myśl feministyczna, tłum. J. Mikos, B. Umińska, Warszawa 2002.

8 Dane do tej części niniejszego szkicu czerpałam głównie z dwóch anglojęzycznych publikacji będących zbiorem tekstów pisanych przez przedstawicielki omawianego nurtu: C. Christ, J. Plaskow (red.), Womanspirit Rising. A feminist Reader in Religion, HarperSanFrancisko 1992 oraz C. Sprentak (red.), The Politics of Woman's Spirituality, New York London, Toronto, Sydney, Auckland 1982.

9 C. Sprentak, op, cit, s. 21 (w oryginale XXI).

10 K. Zappone, A Spirituality for Feminists, Twenty-Third Publications 1995, s. 3 i n.

11 U. King, Women and Spirituality, London 1993 Z Przedmowy do wydania II można dowiedzieć się, że pierwsza edycja książki King powstała z inspiracji wydawcy serii „Women in Society" — po usłyszeniu w radiu autorki, czytającej swój tekst pt. Voices of Protest, Voises of Promise — Spirituality for a New Age w radio BBC — co spotkało się z dużym odzewem słuchaczy. Potem, jak przyznaje King, nastąpiło jeszcze wiele lat badań, których plonem jest właśnie rzeczona książka. King przytacza też badania potwierdzające, iż nurt jest w dobie obecnej bardziej rozproszony (badania Bouchiera), w Wielkiej Brytanii istnieje ok. 300 ugrupowań i 10 000 aktywnych członkiń (U. King, op. cit., s. 16).

12 S. de Beauvoir, Druga płeć, tłum. G. Mycielska, M. Leśniewska, Kraków 1972.

13 J. Tyszkiewicz, E. Czapiewski, Historia powszechna. XX wiek, Warszawa 2010, s. 891.

14 Co nie znaczy, że w USA nie toczą się spory w kwestii aborcji — oczywiście toczą się i bywają bardzo ostre.

15 http://www.efka.org.pl/index.php?action=gl&ID=5 (2. 05. 2012).

16 http://www.bezuprzedzen.org/prawo/art.php?art=171 (2. 05. 2012).

17 http://historia_kobiet.w.interia.pl/glowna.html (2 . 05. 2012).

18 E. Adamiak, O co chodzi w teologii feministycznej, „Wieź" 1993, nr 3, s. 68-77; eadem, Kobiety w Biblii, Warszawa 2010.

19 http://www.dakini.org.pl/ (2. 05. 2012). Dakini to tybetański, żeński byt duchowy, personifikacja kobiecego oświecenia. http://sabatnik.pl/ (2. 05. 2012). Owe nurty często nawiązują do prac litewskiej archeolożki i badaczki kultury Mariji Gimbutas, twórczyni teorii Starej Europy, społeczeństw kobiecocentrycznych żyjących w Europie, zwłaszcza południowo-wschodniej, zanim na arenę dziejów wkroczyły patriarchalne społeczności indoeuropejskie.

20 A. Kohli, Trzy kolory bogini, Kraków 2007.

21 zob. np. http://www.wicca.pl/ (2. 05. 2012).

22 zob. np. M. Baer, E. Pakszys, Obszary kultur kobiecych w badaniach płci-rodzaju, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, 2003; M. Baer, Pomiędzy kategoriami. Szlic na temat refleksji feministycznej w antropologii kulturowej, „Literatura Ludowa" 2003, nr 6, s. 3-17; J. Mizielińska, Poza kategoriami… Kilka uwag na temat queer theory, [w:] Spotkania feministyczne 2 (Ośrodek Informacji Środowisk Kobiecych), Warszawa 2000.