|
Chcesz wiedzieć więcej? Zamów dobrą książkę. Propozycje Racjonalisty: | | |
|
|
|
|
Nauka » Biologia » Antropologia » Nauki o zachowaniu i mózgu » Psychologia i życie
Preferowane style myślenia – metaprogramy [3] Autor tekstu: Jerzy Kolarzowski
SUGESTIE
KOMUNIKACYJNE W SCENARIUSZACH ZŁOŻONYCH PODOBIEŃSTWA Z RÓŻNICAMI W TLE
Mówiąc
do osób o tak zróżnicowanych scenariuszach myślenia, skup się na wspólnych
obszarach. Najpierw podkreśl podobieństwa, potem zauważ zmiany przeszłe
lub przyszłe. Zauważając różnice, nadaj im postać ewolucyjną, stopniową,
najlepiej przenieś owe różnice do zadań możliwych do wykonania w przyszłości.
SCENARIUSZE
RÓŻNICY
Scenariuszowe
style myślenia nastawione na różnice, przejawiają się w zauważaniu niespójności
lub wzajemnego niedopasowania rzeczy. Ludzie o tych sposobach myślenia podkreślają, w jaki sposób rzeczy całkowicie różnią się od siebie. Ludzie ci mają
tendencję do szukania braków, wad, ułomności, niedostatków. Szukają
przeciwieństw, ponieważ je cenią. Przeciwieństwa pomagają zrozumieć im płynące
ze świata informacje. Generalizują bałagan, chaos, negatywny obraz
rzeczywistości. Trudno im dostrzec rzeczy w sposób ujednolicony.
Ludzie w scenariuszach podkreślających różnice używają słów i zwrotów
nastawionych na przeciwieństwa i mówią operując słowami: dzień i noc,
nowy/stary, zmieniony, inny, rewolucyjny, unikatowy, radykalny.
SUGESTIE
KOMUNIKACYJNE W SCENARIUSZACH RÓŻNICY
Mówiąc
do takich osób, podkreśl, w jaki sposób rzeczy się zasadniczo różnią.
Należy im przedstawiać sprawy jako: nowatorskie, rewolucyjne, niecodzienne,
niespotykane, radykalnie odmienne, inne niż…
SCENARIUSZE
ZŁOŻONE: RÓŻNICE Z PODOBIEŃSTWAMI W TLE
Uwaga
kierowana jest pierwotnie na to, w jaki sposób zdarzenia, osoby, rzeczy różnią
się od siebie, wtórnie zaś — na podobieństwa. Osoby te najpierw mówią,
jak sprawy, rzeczy, różnią się od siebie, następnie zaś, na zakończenie
wywodu, wskażą na jedno bądź kilka mniej znaczących podobieństw.
W
scenariuszach nakierowanych na różnice z podobieństwami w tle mówią: w
zasadzie, ale; zmieniło się, chociaż.
SUGESTIE
KOMUNIKACYJNE W SCENARIUSZACH NASTAWIONYCH NA RÓŻNICE Z PODOBIEŃSTWAMI W TLE
Najpierw
należy podkreślić różnice, a następnie w sposób płynny skierować uwagę
na podobieństwa i cechy wspólne. Należy się koncentrować na zmianie,
nowych, twórczych rozwiązaniach, obiecując sukces na podstawie doświadczeń,
które już miały miejsce.
UWAGI O NAJCZĘSTSZYCH INTERFERENCJACH W SCENARIUSZACH NASTAWIONYCH NA RÓŻNICE Z PODOBIEŃSTWAMI W TLE
Ludzie
ze scenariuszami złożonymi „podobieństwa — wtórne różnice", przyjaźnią
się często z ludźmi o scenariuszach „różnice — wtórne podobieństwa".
METAPROGRAM
IV: JA — INNI
Metaprogram
obejmuje scenariusze, w których osoby kierują uwagę na „ja", „ja" w odniesieniu do innych osób, i scenariusze, które w pierwszej kolejności
uznają nastawienie na innych. Metaprogram Ja — Inni ma charakter sygnału,
ogniskującego uwagę, określa nasze zachowanie. Jest on również w znacznym
stopniu autonomiczny. Osoby mówiące o „ja" czasami mogą okazać się
jednostkami prospołecznymi, a jednostki, w których języku przeważają
informacje o innych, mogą robić to w celu podbudowania swego samopoczucia,
czyli „ja". Jednak ze względu na konstrukcje języka, którym się posługujemy,
takie połączenia scenariuszy metaprogramu ja — inni są łatwo zauważalne.
SCENARIUSZE NASTAWIONE NA <<JA>>
Osoby w scenariuszach nastawionych na „ja" postrzegają relacje społeczne w kategoriach: co ja z tego mam, co mogę mieć.
W
sytuacjach skrajnych mówimy o egoistach, osobach egotycznych, narcystycznych,
skupionych wyłącznie na sobie. Ludzie ci zajmują się własnym zachowaniem,
własnymi myślami, uczuciami, prawie wyłączając, nie dostrzegając innych
ludzi. Uogólniają doświadczenia, które odnoszą do własnej osoby. Mają
nieodparty przymus reagowania na potrzeby wewnętrznego świata. Spędzają
wiele czasu „wewnątrz siebie", sprawiają wrażenie obojętności wobec
świata wewnętrznego innych ludzi. Często się chwalą. Oceniają kontakty z innymi na podstawie własnych odczuć na temat tego, co się dzieje, nie zaś
na podstawie, otrzymywanych z zewnątrz komunikatów.
SUGESTIE
KOMUNIKACYJNE W SCENARIUSZACH NASTAWIONYCH NA <<JA>>
Podkreślaj
potencjalnie odniesione korzyści. Rozmawiaj z takimi ludźmi mając świadomość,
że ich „ja" jest „otchłanią". Pamiętaj, że możesz ich chwalić i komplementować w większym stopniu niż innych.
UWAGI O NAJCZĘSTSZYCH INTERFERENCJACH W SCENARIUSZACH NASTAWIONYCH NA
<<JA>>
Najczęściej
osoby ze scenariuszami nastawionymi na „ja" lubią scenariusze dążenia,
możliwości, różnicy i proaktywności. Można jednak znaleźć osoby,
posiadających praktycznie dowolną konfigurację scenariuszy podłączonych
do scenariuszy „ja".
SCENARIUSZE
NASTAWIONE NA <<INNYCH>>
Osoby o tym stylu myślenia postrzegają interakcje głównie w kategoriach tego, co
mogą zrobić dla innych. Inni mają pierwszeństwo. Inni skupiają uwagę.
Inni są nośnikiem mocniejszych sygnałów. Osoby takie potrzebują mocnych,
jednoznacznych komunikatów, czerpiąc z nich wsparcie emocjonalne. Często
sprawiają wrażenie bycia na zewnątrz. Poświęcają uwagę myślom,
uczuciom innych ludzi. Oceniają jakość komunikatu z innymi głównie na
podstawie ich reakcji. Próbują u siebie rekonstruować proces myślenia
innej osoby, czasami go zniekształcając. Ich działania nastawione są na
osiągnięcie wewnętrznej satysfakcji dzięki działaniu na rzecz innych.
Ponieważ reakcje innych ludzi są dla nich ważne, skupiają uwagę na tym,
aby te reakcje przewidzieć. Organizują sytuację, czasami w sposób sztuczny i wymuszony, aby sprawić drugiej osobie przyjemność.
SUGESTIE
KOMUNIKACYJNE W SCENARIUSZACH NASTAWIONYCH NA <<INNYCH>>
Kontaktując
się z takimi osobami, należy często podkreślać, ile mamy przyjemności z tego, że one istnieją, co one dla nas zrobiły, ile im zawdzięczamy, ile pożytku
przyniosło nam ich towarzystwo, bądź konkretnie ich obecność, ich
starania i troska. Niech nie zwiedzie nas niekiedy pozorny altruizm takich osób.
Często takie osoby mają rozbudowane poczucie odpowiedzialności, utrudniające
im podjęcie decyzji. Wówczas należy im delikatnie w tym pomóc.
UWAGI O NAJCZĘSTSZYCH INTERFERENCJACH DLA SCENARIUSZY NASTAWIONYCH NA <<INNYCH>>
Scenariusze
osób nastawionych na innych łączą się częściej ze scenariuszami zewnętrznego
autorytetu, konieczności, reaktywności, podobieństwa, unikania.
UWAGI O NAJCZĘSTSZYCH INTERFERENCJACH W CAŁYM METAPROGRAMIE JA — INNI
Generalnie
metaprogram Ja — Inni zakłada istnienie pewnej cezury, wokół której
skupiają się scenariusze należące do wszystkich innych metaprogramów. Ważne
jest ustawienie na kontinuum Ja — Inni, zaobserwowanych punktów skupiania
się i rozchodzenia scenariuszy (zdanie sobie sprawy kiedy i jaki scenariusz
pojawia się w zależności od tego, czy bardziej myślimy o Ja, czy bardziej o Innych oraz jaką rolę pełnią poszczególne relacje z innymi w połączeniu z konkretnymi scenariuszami). Zrozumienie tego układu u innych osób może być
wykorzystane w krytyce niszczącej przeciwnika.
Ponadto
przy odczytywaniu metaprogramu Ja — Inni należy bardziej zwracać
uwagę na formę gramatyczną, niż na konkretne sformułowania. W odczytaniu
pary tych scenariuszy pewnym problemem bywa zaimek pierwszej osoby liczby
mnogiej: „my". Rozmawiając z grupą osób warto zwrócić uwagę, czy słówko
„my" ma wytyczać granicę, czy też włączać osobę, do której grupa
się zwraca. Można go bowiem używać dla podkreślenia bądź różnicy, bądź
podobieństwa. Niekiedy jest to niuans, ale bardzo znaczący, np. w stosunku
do władz uczelni określenie „my studenci" lub „my reprezentanci społeczności
akademickiej". Inny przykład: w stosunku do szefa działu sformułowanie
podwładnych: "my, młodzi ludzie przed trzydziestką", może kłaść
nacisk nie tyle na INNYCH, CO NA NAS RAZEM, czyli na wspólnotę, w której
uczestniczymy.
METAPROGRAM
V: KONIECZNOŚĆ — MOŻLIWOŚĆ
Wzorami
lingwistycznymi, które pomagają zidentyfikować ten metaprogram, są
operatory modalne (słowa: muszę, powinienem, wymagane jest, pragnę,
trzeba). Operatory modalne są określeniami, wyrażającymi nasze przeświadczenia o istnieniu potencjalnego związku między nami samymi a uświadamianym
przymusem, dążeniami, potrzebami, oczekiwaniami, wynikami. Można je
traktować jako wyrażenia, które opisują stan umysłu, mający wpływ na
reakcje danej osoby i w konsekwencji na jej zachowania.
SCENARIUSZE
KONIECZNOŚCI
Ludzie
ze scenariuszami konieczności są motywowani przez potrzeby, poczucie obowiązku,
poczucie odpowiedzialności, naciski. Są motywowani, żeby coś zrobić,
ponieważ raczej muszą, niż chcą. Ponieważ, jeżeli tego, co „muszą"
nie zrobią, przewidują negatywny rezultat lub brak rezultatu pozytywnego.
Mają tendencję do tego, żeby korzystać z okazji, brać to, co się trafia, a nie poszukiwać, oczekiwać na to, co możliwe. Są raczej zainteresowani
tym, co znane i pewne, trzymają się znanych opcji, nie podejmują ryzyka i unikają nieznanego. Miewają trudności zaangażowaniem się w sytuacje i zajęcia,
które nie mają zaplanowanego wcześniej przebiegu bądź wyniku. Zwykle nie
mówią o wyborach życiowych, robią wrażenie zniewolonych, nie mogą lub
nie potrafią wybierać.
Osoby
ze scenariuszami konieczności mówią: muszę, powinienem, wymagane jest,
trzeba… Używają zwrotów: po prostu przydarzyło mi się; ktoś
lub coś zmusza mnie do...; postąpiłem tak, bo musiałem.
SUGESTIE
KOMUNIKACYJNE W SCENARIUSZACH KONIECZNOŚCI
Mówiąc
do takich osób, należy wyłożyć procedurę działania. Wyłożyć procedurę
krok po kroku, opisując ją szczegółowo. W trakcie realizacji warto
informować, ile jeszcze pozostało do zrobienia. Należy upewnić się, czy
rozumieją procedurę.
Można
do takich osób zastosować zwroty: tak się zawsze, zazwyczaj postępuje.
Kluczowe
słowa: procedura, krok po kroku, sprawdzony sposób, znana metoda, właściwa
droga.
UWAGI O NAJCZĘSTSZYCH INTERFERENCJACH W SCENARIUSZACH KONIECZNOŚCI
Osoby,
tak mówiące i myślące, nade wszystko muszą unikać negatywnych skutków
założonego przymusu. Siłą rzeczy inni ludzie są dla takiej osoby ważni,
ale głównie jako źródło obaw (scenariusze: Inni). Osoby te manipulują również
umiejscowieniem autorytetu, częściej wskazując na jego zewnętrzne źródło
(scenariusze zewnętrzne w metaprogramie Wewnętrzne — Zewnętrzne). Wolą
wskazywać na przymus z zewnątrz, bo łatwiej go wytłumaczyć, ale nie
koniecznie tak musi być.
1 2 3 4 5 6 Dalej..
« Psychologia i życie (Publikacja: 04-02-2006 )
Jerzy KolarzowskiDoktor habilitowany, adiunkt w Instytucie Historyczno-Prawnym Uniwersytetu Warszawskiego (Wydział Prawa i Administracji). Współzałożyciel i rzecznik prasowy PPS (1987 - luty 1988), zwolniony z pracy w IPiP PAN (styczeń 1987), współredagował Biuletyn Informacyjny Ruchu Wolność i Pokój (1986–1987), sygnatariusz platformy Wolność i Pokój (1985), przekazywał i organizował przesyłanie m.in. do Poznania, Krakowa, Gdańska, Lublina i Puław wielu wydawnictw podziemnych. Posiada certyfikat „pokrzywdzonego” wystawiony przez IPN w 2003 r. Master of Art of NLP. Pisze rozprawę habilitacyjną "U podstaw europejskiej filozofii praw człowieka. Narodziny jednostki w sferze publicznej i prywatnej w pismach Braci Polskich". Zainteresowania: historia instytucji życia publicznego i prywatnego, myśl etyczna i religijna Europy (zwłaszcza okresu reformacji). Bada nieoficjalne nurty i idee inspirujące kulturę europejską. Hobby: muzyka poważna, fotografia krajobrazowa. Autor książki Filozofowie i mistycy Liczba tekstów na portalu: 51 Pokaż inne teksty autora Najnowszy tekst autora: Polski i brytyjski samorząd terytorialny - zasadnicze różnice | Wszelkie prawa zastrzeżone. Prawa autorskie tego tekstu należą do autora i/lub serwisu Racjonalista.pl.
Żadna część tego tekstu nie może być przedrukowywana, reprodukowana ani wykorzystywana w jakiejkolwiek formie,
bez zgody właściciela praw autorskich. Wszelkie naruszenia praw autorskich podlegają sankcjom przewidzianym w
kodeksie karnym i ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych.str. 4588 |
|