Pilną kwestią jest ograniczenie systemu ulg i zwolnień podatkowych przysługujących związkom wyznaniowym. Ich zakres jest bardzo szeroki, w następstwie czego związki konfesyjne płacą w praktyce jedynie podatek rolny i leśny ^{[ 28 ]}. Daje im to w istocie rzeczy uprzywilejowana pozycje na rynku. Niektóre ulgi jak tzw. ulga kościelna, mają charakter wręcz kryminogenny ^{[ 29 ]}, skutkują niewymiernymi stratami Skarbu Państwa. Szacuje się, że tylko w samym 2001 r. państwo straciło z tytułu fikcyjnych darowizn, głównie na rzecz kościołów, ok. pół miliarda złotych. ^{[ 30 ]} Preferencje podatkowe, uczynione u schyłku lat osiemdziesiątych, podczas prac nad ustawami wyznaniowymi, były bowiem warunkowane z znacznej mierze względami politycznymi a nie fiskalnymi. Ówczesne podatki, zwłaszcza podatek dochodowy, miały odmienną konstrukcję niż obowiązujące współcześniej. W zmienionych warunkach społeczno-politycznych oraz gospodarczych, te liczne ulgi czy zwolnienia tracą rację bytu. Zmiany w ustawodawstwie wyznaniowym wyraźnie nie są skorelowane ze zmianami w ustawodawstwie podatkowym. W przypadku utrzymania możliwości odliczania przez podatników darowizn na rzecz związków wyznaniowych od podstawy opodatkowania celowe jest ich wyraźne limitowanie, a także zobowiązanie konfesji do publicznego rozliczenia się z otrzymanych tą drogą środków finansowych.

Należy stopniowo zlikwidować Fundusz Kościelny — instytucję archaiczną, nie odpowiadającą współczesnemu, ustrojowemu modelowi stosunków wyznaniowych. Skutki konfiskaty nieruchomości ziemskich wspólnot religijnych, zwłaszcza Kościoła katolickiego, po roku 1989 r., jak można sądzić, zostały w przeważającej mierze zniwelowane. ^{[ 31 ]} Optymalnym modelem opodatkowania w państwie neutralnym światopoglądowo, bezstronnym w sprawach religii i przekonań byłoby obciążenie wyznań daninami publicznymi na zasadach przewidzianych dla organizacji pożytku publicznego. W tym kontekście jako krok we właściwym kierunku trzeba ocenić regulację zawartą w ustawie o działalności pożytku publicznego i wolontariacie oraz w ustawie o partnerstwie publiczno-prywatnym.

Celowe jest rozważenie rezygnacji z opodatkowania duchowieństwa zryczałtowanym podatkiem dochodowym od niektórych przychodów uzyskiwanych przez osoby fizyczne na rzecz opodatkowania na zasadach ogólnych. To rozwiązanie stosowane już w okresie przedwojennym, odzwierciedlające zasadę równości wszystkich podatników wobec prawa oraz rzeczywistą dynamikę życia religijnego. ^{[ 32 ]} W przypadku utrzymania podatku zryczałtowanego od przychodów uzyskiwanych przez osoby duchowne należałoby opodatkować w tej formie także hierarchów — biskupów oraz duchownych równorzędnej rangi, w celu uszczelnienia systemu podatkowego. Składki na ubezpieczenie społeczne winny być finansowane przez samych ubezpieczonych. Obecne rozwiązania są trudne do pogodzenia z zasadą równości ubezpieczonych wobec prawa, a ponadto prowadzą do postrzegania duchownych jako quasi-funkcjonariuszy państwowych. W jaskrawej sprzeczności z zasadą bezstronności władz publicznych w sprawach religijno-światopoglądowych jest finansowanie w całości z budżetu państwa składek na ubezpieczenie społeczne misjonarzy w okresie ich pracy na misjach. W tym kontekście szerzenie wiary chrześcijańskiej nabiera znamion jednego z zadań państwa.

Reforma systemu finansowania wyznań może przynieść trwałe i efektywne rezultaty tylko przy współpracy ze związkami wyznaniowymi i przy uwzględnieniu norm prawa kościelnego (kanonicznego) oraz praktyki kościelnej dotyczącej utrzymania wyznań. Arbitralną regulację wyklucza art. 25 ust. 4 i 5 Konstytucji oraz art. 22 ust. 2 Konkordatu.

Szerokie dotowanie ze środków publicznych związków wyznaniowych oraz duchowieństwa w dłuższej perspektywie czasu może obrócić się przeciwko Kościołowi. Sprzyja bowiem alienacji instytucji kościelnych od mas wiernych, nie skłania do troski o poszczególnych wyznawców i ich uczestnictwo w życiu wspólnoty religijnej. Przyczynia się do upowszechnienia postawy bierności wśród zwykłych wyznawców oraz osłabia poczucie odpowiedzialności za własną konfesję. System finansowania wyznań, funkcjonujący współcześnie w Polsce może się okazać zatem katalizatorem sekularyzacji społeczeństwa. ^{[ 33 ]} Finansowanie wyznań z budżetu państwa prowadzi do ich uzależnienia od władzy państwowej, owocuje postawą klientelizmu. Związki wyznaniowe mogą być skłaniane w ten sposób do popierania poczynań aktualnych ekip rządzących. W związku z tym istnieje realnie niebezpieczeństwo, iż kościoły, szczególnie te największe i tradycyjne, będą postrzegane przez część społeczeństwa nie jako „znak sprzeciwu", lecz jako elementy kontestowanego systemu społeczno-politycznego. Kiedy Kościół jest oblubienicą jednego pokolenia, najczęściej zostaje wdową w następnym pokoleniu. ^{[ 34 ]}

Zobacz także te strony: Dobra martwej ręki: mniej znane dzieje Św.Majątków Kasa Kościoła

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Kształtowanie relacji państwo-kościół w Konstyt. Na drodze do konkordatu. Geneza projektu konwencji z 1988 między PRL a Watykanem

Dodaj komentarz do strony..   Zobacz komentarze (1)..

Wyślij mailem..

Wersja do druku    PDF    MS Word

Paweł Borecki Doktor habilitowany, pracownik Katedry Prawa Wyznaniowego Uniwersytetu Warszawskiego. Specjalność naukowa: prawo wyznaniowe. Autor artykułów i książek z zakresu prawa wyznaniowego.  Liczba tekstów na portalu: 47  Pokaż inne teksty autora  Najnowszy tekst autora: Państwo laickie w świetle dorobku współczesnego konstytucjonalizmu europejskiego