Werset ten zapewne stanowił inspirację dla twórcy modlitwy pańskiej...
Scenę kuszenia na pustkowiu uważam również za motyw wtórny, brakuje go chociażby u Marcjona ^{[ 6 ]}, jest to jedna z tych form, która żyła własnym życiem, doczekując się twórczego rozwinięcia w quelle. W zasadzie równie dobrze można stwierdzić, iż jej autorem jest „Łukasz", po czym późniejsi kopiści cały ten motyw skopiowali do mateusza, tak jak i opuszczenie „Nazary".

Przejdźmy teraz do kolejnej kwestii, kolejnego wersu: „ale zachowaj nas od złego" co poprawnie brzmi: „ale wyrwij nas ze złego"

B. Motyl pisze tu o wyrwaniu „z mocy złośliwca" co jest moim zdaniem nadinterpretacją, tak jak i narzucanie kontekstu klasowego.

Powyższy fragment można rozpatrywać na różne sposoby:
>> ale wyrwij nas ze złego [świata] — jako oczekiwanie na rychły koniec dziejów, powtórne przyjście mesjasza
>> ale wyrwij nas ze Złego — interpretacja osobowa, Zły to szatan, tak jak i w innych miejscach Mateusza: 13.19. Do każdego, kto słucha słowa o Królestwie i nie rozumie, przychodzi Zły i porywa to, co zasiano w jego sercu...lub: 5.37. Niech więc słowa wasze będą: tak - tak, nie — nie. Co ponad to, od Złego jest. Trudno uznać by w tych wersach chodziło o jakiegoś złośliwego pana klasowego.

>> ale wyrwij nas z [każdego czynu] złego — taką interpretację należy uznać moim zdaniem za najbardziej prawdopodobną, ze względu na zbieżność z wersem poprzedzającym oraz z tekstem synoptycznym: 2 Tym 4.18.

Pozostaje kwestią sporną czy to Ew. Mateusza została uzupełniona w oparciu o (dość późny) pseudoepigraf pawłowy, czy też to 2Tm został uzupełniony w oparciu o Mateusza, czy w końcu obaj autorzy korzystali ze wspólnego źródła, chrześcijańskiej modlitwy. Tym, co nie ulega wątpliwości jest za to ogromna zbieżność obu fragmentów:

Czytając całe zakończenie listu (4.9-22) odnosimy wrażenie, że fragment powyższy cokolwiek do całości nie pasuje i bez niego zakończenie listu byłoby bardziej spójne. W zasadzie mamy tu do czynienia z luźnymi skojarzeniami jeśli nie z późniejszą korektą. Po zdaniu o lwie Paweł [lub redaktor listu] zaczyna cytować jedną ze znanych sobie i zapewne popularnych modlitw, takich jak obecnie ojcze nasz...

Również w przypadku Mateusza cały fragment można uznawać za wstawkę, z tego względu, że wers 6.14 odnosi się bezpośrednio do 6.12. Z drugiej strony równie dobrze to wers 6.14 może zostać potraktowany jako nielogiczny dodatek ^{[ 7 ]}.

> Jeśli więc Mt został uzupełniony na podstawie listu Pawła [i uznamy, że fragment ten pochodzi z początków I wieku], to również fragment sporny w nawiasie (doksologia) stanowi integralną część wstawki.

> W obu tekstach mamy do czynienia z doksologią (chwała na wieki wieków amen), tak więc można uznać, iż stanowią one modlitwę odmawianą w zborach, w czasach gdy oba teksty powstawały. Ewentualnie: fragment z Mateusza został przerobiony na modlitwę, po czym z jednej strony trafił do jednego z listów Pawła, z drugiej posłużył za uzupełnienie bazowego tekstu Mateusza. Możliwości jest sporo.

Kwestia greki — fragment doksologiczny występuje w wersji Nestle"a/Scrivenera ^{[ 8 ]}, nie ma go natomiast w tekście Westcott-Horta, który rezygnuje z szeregu fraz mało prawdopodobnych, bodajże opierając się na starszych rękopisach. Stąd cała różnica między tłumaczeniami katolickimi a ewangelickimi. Wybór podstawy przekładu determinuje często zakres słowa bożego.

Spójrzmy na tekst modlitwy w wersji najbardziej obszernej, mat 6.9-13, czcionką pogrubioną przedstawiono fragmenty znane poniekąd Markowi.
Ojcze nasz w niebiosach,
niech się święci imię twoje,
niech przyjdzie królestwo twoje,
niech się stanie wola twoja,
jak w niebie, [tak] i na ziemi.
Chleba naszego powszedniego daj nam dzisiaj.
I odpuść nam długi nasze,
jak i my odpuszczamy dłużnikom naszym.
I nie prowadź nas w doświadczenia,
ale wyrwij nas ze złego.
[[Bo twoje jest królestwo
i moc, i chwała na wieki, amen.]]

Można zauważyć, że cała modlitwa składa się w zasadzie z dwóch części, pochwalnej i bardziej konkretnej, błagalnej (chociaż nie o błagania tu chodzi, lecz o prośby). Schemat stary jak świat. Najpierw posyłamy garść komplementów by następnie przejść do sedna sprawy...

Część pochwalna pisana jest językiem quelle, reszta skomponowana została na podstawie urywków z Marka, w których pojawiały się jakiekolwiek wskazówki co do modlitwy:
Fragment 1:
11.24. Dlatego powiadam wam: Wszystko, o cokolwiek byście się modlili i prosili, tylko wierzcie, że otrzymacie, a spełni się wam.

Fragment 2:
11.25. A gdy stoicie modląc się odpuszczajcie, jeśli coś macie przeciwko komu, aby i Ojciec wasz w niebiosach odpuścił wam przewinienia wasze.

Fragment 3:
14.38. Czuwajcie i módlcie się, abyście nie byli wydani w doświadczenia.
Wszystko o co poprosicie otrzymacie... Ten urywek znajduje się tuż przed sugestią odpuszczenia win, stąd też w modlitwie mamy prośbę o chleb, bo, jak wiadomo, głodnemu chleb na myśli.

Dalej otrzymujemy dość ogólne wskazanie by odpuszczać „przewinienia" (występki), jednakże autor modlitwy zmienia je na „długi", być może miał — lub raczej jego adresaci — jakieś problemy z wierzycielami...

Bazowy trzon modlitwy opiera się więc na ogólnych zaleceniach, które znajdujemy w ew. Marka. Nie ulega raczej wątpliwości, że stanowią one materiał pierwotny, bardziej ogólny, który następnie posłużył do ułożenia modlitwy pańskiej. Autor quelle konstruując modlitwę korzysta więc z gotowej ewangelii, wyłuskuje wszystkie motywy modlitewne, by następnie złączyć je w dość prymitywną całość, modlitwę, pod względem formalnym stojącą niżej od wersji markowej (a ten jak wiadomo posługiwał się przecież dość kiepskim językiem): Jezus markowy każe prosić o cokolwiek, a bóg to da, Jezus quelle prosi już tylko o chleb, tak jakby chleb stanowił największą ludzką potrzebę... być może największą tych, dla których modlitwa ta była tworzona, co i tak nie zmienia faktu, że nie ma tu jakichś próśb o międzyludzką miłość czy pokój na ziemi ^{[ 9 ]} tylko egoistyczne pragnienie posiadania pełnego żołądka, w końcu ten sam Jezus miał nauczać, by nie martwić się o pokarm czy o strój...

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Ojcostwo Józefa Święta rodzina

Zobacz komentarze (4)..

Wyślij mailem..

Wersja do druku    PDF    MS Word

Krzysztof Sykta Zajmuje się głównie biblistyką i religioznawstwem. Prowadzi stronę synopsa.pl. Skończył ekonomię, jest dyrektorem w izbie gospodarczej i redaktorem w Magazynie Przedsiębiorczości i Integracji Lokalnej IMPULS. Był redaktorem naczelnym ezinu Playback.pl  Strona www autora  Liczba tekstów na portalu: 102  Pokaż inne teksty autora  Najnowszy tekst autora: Niezmienność Pisma