w chwili obecnej(...) w okolicach miasta Albi oraz w rejonie Tuluzy (...), tak bardzo umocniła się przeklęta fałszywa doktryna heretyków, (...) że nie wyznają już swojej niegodziwej nauki potajemnie, jak inni, ale publicznie głoszą swoją herezję i przeciągają na swoją stronę ludzi prostych i słabych w wierze. Z tego powodu orzekamy, że oni — a także ich obrońcy i protektorzy — podlegają karze anatemy (...). Jeśli zaś któryś z nich umrze w tym grzechu, nikt nie ma prawa odwoływać się do żadnego przywileju przez nas wydanego przy jakiejkolwiek okazji ani prosić o prawo łaski, aby odprawiona została za takiego człowieka msza, albo by mógł zostać pochowany na chrześcijańskim cmentarzu ^{[ 64 ]}. 

Rozwój ruchów heretyckich oraz coraz większa popularność wśród społeczeństwa, a z drugiej strony wrogość wobec Kościoła, doprowadziła wkrótce do krwawych prześladowań, pod przewodnictwem Świętej Inkwizycji. Zgodnie z postanowieniami soboru laterańskiego IV z 1215 roku orzeczono, iż 

Ekskomunikujemy oraz obejmujemy anatemą każdą herezję powstającą przeciwko świętej, ortodoksyjnej i katolickiej wierze (...) Potępiamy wszystkich heretyków: pod jakimkolwiek imieniem by występowali. Wprawdzie różne mają oblicza, ale ogony ze sobą nawzajem splątane, ponieważ wszyscy są do siebie podobni pod względem próżności. Potępieni heretycy mają być oddawani władzom świeckim lub ich funkcjonariuszom, aby stosownie do winy byli ukarani (...) ^{[ 65 ]}. 

Herezjami nazywano już nie tylko niebezpieczne dla katolicyzmu i konkurujące z nim ruchy religijne. Były to jednocześnie odłamy występujące przeciw uznanemu przez średniowieczny Kościół ustrojowi społecznemu ^{[ 66 ]}. Coraz częstsze utożsamianie czarownictwa z herezją, rozkwit piśmiennictwa inkwizytorskiego, zaabsorbowanie procesami o czary, było zdeterminowane filozofią i teologią scholastyczną dominującą w Europie od XII wieku. Wniosła ona nowe elementy i dopracowała szczegóły zbiorczej koncepcji maleficium. Dominował tu przede wszystkim motyw zawarcia paktu z Diabłem, czyli dobrowolnego oddania się pod jego władzę ^{[ 67 ]}. Rzekome potajemne, nocne spotkania na sabatach, oddawanie się wyuzdanym orgiom, knowania przeciwko prawym ludziom doprowadziło do tego, iż zaczęto mówić o świadomej zbrodni przeciwko wszystkim wiernym. Nie działano już w pojedynkę pod wpływem omamów, lecz w grupach — świadomie, tworząc tajne organizacje wielbiące Szatana ^{[ 68 ]}. Odpowiednie ustawodawstwo znalazło się w bullach papieskich, dających wolną rękę w kwestiach nawracania zbłąkanych duszyczek nawet, jeśli droga do uzyskania zbawienia wiodła przez stos… Działając według zasady, że „Pan swoich rozpozna" ^{[ 69 ]}, nie zastanawiano się nad treścią i sensem zarzutów, co powodowało śmierć zazwyczaj niewinnych ludzi.

W 1258 roku, Aleksander IV, nakazał inkwizytorom włoskim, aresztować i osądzić wszystkich czarowników, gdyż wszelka magia wymaga udziału Szatana ^{[ 70 ]}. Jednym z najbardziej przesądnych papieży był Jan XXII. Opętany myślą, że wrogowie nieustannie spiskują na jego życie za pomocą czarów, doprowadził do tego, że wszystkich podejrzanych torturowano tak długo, aż się przyznali. Był pierwszym, który oficjalnie opowiedział się za koncepcją herezji czarnoksięstwa. Znamienne są słowa jego bulli wydanej w 1318 roku: 

(...) pragnąc gorąco, by wszyscy złoczyńcy, którzy szkodzą owczarni chrystusowej, zostali wygnani z domu Bożego, życzymy sobie, nakazujemy i polecamy ci, na mocy naszej władzy, byś wyszukiwał i aresztował, a także na inne sposoby działał przeciwko tym, którzy składają ofiary diabłom i oddają im cześć (...) ^{[ 71 ]}. 

Jego zacofanie i okrucieństwo sprawiło, że mówiono o nim, jako o Antychryście rządzącym światem w przeddzień jego końca ^{[ 72 ]}.

Wiek XV przyniósł ogromny wzrost literatury teologicznej na temat demonologii i czarów. Największą zmianą była wiara w faktyczną moc czarowników, tak niedawno uważaną za głupotę i zabobon. Sztandarową bullą z tego okresu jest Summis desiderante saffectibus, papieża Innocentego VIII z 5 grudnia 1484 r., w której stwierdza ogromny wzrost czarownictwa w południowych Niemczech i Nadrenii oraz nakazuje dwóm inkwizytorom 

(...) umiłowanym synom naszym Heinrichowi Kramerowi i Jacobowi Sprengerowi (...) przeprowadzenie śledztwa w sprawie tych niegodziwości (...) oraz nakazuje jako nasz obowiązek (...) usunąć wszelkie trudności i przeszkody, mogące wadzić w ich pracy (...) ^{[ 73 ]}.  

Mając za sobą tak wielkie poparcie, wymienieni wyżej słudzy Chrystusa, przystąpili do realizacji planu, pozostawiając po sobie dymiące stosy ze skazanymi i wpojoną w ciemne masy ludzkie absolutną wiarę w wszelkie brednie na temat czarów. Ich sławny Malleus Maleficarum, wydany po raz pierwszy w 1486 roku, stał się podstawowym podręcznikiem, określającym reguły polowań na czarownice ^{[ 74 ]} Autorzy wykorzystali swoje doświadczenie i oczytanie, aby dowieść, że maleficium istnieje i stanowi realne zagrożenie dla świata. Przepełnione licznymi cytatami z Biblii i pism Ojców Kościoła, jak również opowieściami ludowymi dzieło, stanowiło swojego rodzaju „straszak" na mniej wykształcone społeczeństwo. Interpretując często zbyt dosłownie wersety biblijne np. czarownicy nie zostawisz przy życiu (II Mojż. 22,18) czy jeżeli mężczyzna albo kobieta będą wywoływać duchy lub wróżyć, to poniosą śmierć (III Mojż. 20,27), stali się bezwzględnymi tropicielami nie tylko wszelkich odstępstw od wiary, jak również zwykłych zabobonnych praktyk ludowych.

Bibliogrfia

I. Monografie:

- Adamczyk J., Karolińscy pokutnicy i polskie średniowieczne czarownice, Warszawa 2007.
- Baschwitz K., Czarownice, Warszawa 1999.
- Bylina S., Szkice z dziejów papiestwa, Warszawa 1989.
- di Nola A.M., Diabeł, Kraków 2001
- Eliade M., Traktat o historii religii, Warszawa 1967.
- Kaczmarek T., Demonologia w nauce Ojców Kościoła, Kraków 2002.
- Kieckhefer R., Magia w średniowieczu, Kraków 2000.
- Levack B.P., Polowanie na czarownice w epoce wczesnonowożytnej, Wrocław 1991.
- Olszewski M., Świat zabobonów w średniowieczu, Warszawa 2002.
- Petoia E., Wampiry i wilkołaki, Kraków 2003.
- Potkowski E., Czary i czarownice, Warszawa 1970.
- Robbins R.H., Encyklopedia czarów i demonologii, Warszawa 1998.
- Russell J.B., Krótka historia czarownictwa, Wrocław 2003.
- Wrzesiński S., Potępieńcy średniowiecznej Europy, Kraków 2007.

II. Źródła:

- Anatazy z Aleksandrii, Przeciw poganom, tłum.i oprac. M.Wojciechowski, Warszawa 2000.
- Św. Augustyn, Państwo Boże, tłum.i oprac. W.Kubicki, Kęty 2002.
- Św. Augustyn, O nauce chrześcijańskiej, tłum.i oprac. J.Sulowski, Warszawa 1989.
- Biblia, Brytyjskie i Zagraniczne Towarzystwo Biblijne, Warszawa 1975.
— Św. Cezary z Arles, Kazania, tłum.i oprac. ks. S.Rynar, ks. E.Stanula, Warszawa 1989.
- Dokumenty i dekrety soborowe, t. II, tłum.i oprac. A.Baron, H.Pietras, Kraków 2002.
- Hipolit, O Antychryście, tłum.i oprac. S.Kalinkowski, Kraków 2002.
- Homer, Odyseja, tłum.i oprac. J.Parandowski, Warszawa 1997.
- Horacy, Satyry, tłum.i oprac. A.Lam, Warszawa 1992.
- Katalog magii Rudolfa, tłum.i oprac. E.Karwot, Wrocław 1955.
- Sprenger J. H.Kraemer, Malleusmaleficarum, Wrocław 2000.
-Teodoret z Cyru, Leczenie chorób hellenizmu, tłum.i oprac. S.Kalinkowksi, Warszawa 1981.
— Tomasz z Akwinu, Dzieła wybrane, tłum.i oprac. J.Salija, Poznań 1984.
— Tomasz z Akwinu, Wykład pacierza, tłum.i oprac. J.Salija, Poznań 1987.

III. Strony internetowe:

Innocenty VIII — Summis desiderantes affectibus

Dodaj komentarz do strony..

Wyślij mailem..

Wersja do druku    PDF    MS Word