Niektóre z poleceń mają wprost charakter katechetyczny, np. wyuczenia się na pamięć modlitw i wierszy (zob. Książka nauczyciela, kl. V szkoły podstawowej, str. 184-191; 159-161; kl. 1 gimnazjum, s. 219; kl. 2 gimnazjum, s. 248).

Ministranci w klasie są traktowani, jako asystenci — pomocnicy nauczyciela, np.:

• Uczniowie obserwują fragment zaprezentowany przez ministranta (lektora) z klasy ( 1 gimnazjum, s. 240)

• [Dla zrozumienia wiersza E. Stachury Confiteor] Prosimy trzech ministrantów (lektorów), a na pewno znajdą się tacy w klasie, o przygotowanie i wygłoszenie na początku lekcji dwu tekstów liturgicznych; fragmentu aktu pokuty (spowiedzi powszechnej) z obrzędów wstępnych mszy świętej — „Spowiadam się Bogu wszechmogącemu i wam, bracia i siostry, że bardzo zgrzeszyłem myślą, mową, uczynkiem i zaniedbaniem: moja wina, moja wina, moja bardzo wielka wina" oraz z Ewangelii według św. Mateusza fragmentu przedstawiającego wizję Sądu Ostatecznego (Mt, 25, 34-40): ( 2 gimnazjum, s. 174).

Projektując naukę rozumienia tradycji w wymiarze patriotycznym, autorki/ autorzy książek nauczyciela zdecydowanie wiążą to co narodowe z chrześcijańskim a ściślej mówiąc rzymskokatolickim, podkreślając, że:

Odcięcie od korzeni, amputacja interesującej nas tu strefy pamięci zbiorowej oznacza kalectwo duchowe i brak dostępu do istotnej możliwości samookreślenia ^{[ 20 ]}. Stąd też ulokowane teksty w sekwencji „Kiedy historia zamienia się w legendę" przerzucają istotne pomosty w czasie i przestrzeni między tym, co charakterystyczne dla całego kręgu kultury śródziemnomorskiej i dla Polski. Poprzez fragmenty utworów Sienkiewicza i Wyspiańskiego rysuje się tu ciąg powiązań z greckim antykiem. Heroizm bohaterów umierających za ojczyznę ukazany jest jednak poprzez związki z chrześcijaństwem [bold MD] i łączyć go trzeba z wzorcem poznanym podczas lektury „Pieśni o Rolandzie" ^{[ 21 ]}.

Realizacja „projektu" nauki patriotyzmu poczynając od IV klasy szkoły podstawowej - [program nauczania oraz pomoce dydaktyczne dla uczennic/uczniów oraz nauczycielek/nauczycieli, zatytułowane To lubię obejmują wszystkie typy szkoły] — do III gimnazjum został opisany we wprowadzeniu do omawianego kręgu tematycznego ^{[ 22 ]}

Przykładem sposobu wdrażania treści narodowo-katolickich mogą być zaproponowane zadania dla uczennic/uczniów, tak np. do lektury powieści H. Sienkiewicza Hektor Kamieniecki:

Najpierw głośna lektura. Tu widzę dwie możliwości: albo czyta nauczyciel, albo grupka uczniów, która w tajemnicy przed resztą klasy wcześniej przygotowuje pod kierunkiem nauczyciela udramatyzowane czytanie na role. W trakcie takiego czytania w stosownych momentach mogłyby być prezentowane wielkie plansze z napisami: BÓG — HONOR — OJCZYZNA — PIERWSZY RYCERZ RZECZPOSPOLITEJ — WÓDZ I WZÓR - RYCERZ DOBRY I SPRAWIEDLIWY — HEKTOR KAMIENIECKI ^{[ 23 ]}
3. Dokonaj zestawienia znaków uświęcających śmierć Rolanda i Michała Wołodyjowskiego ^{[ 24 ]}.

Po lekturze wiersza J. Słowackiego Sowiński w okopach Woli proponuje się wyprowadzenie następujących wniosków ze zgromadzonych obserwacji tekstu: odwołując się do chrześcijańskiej, religijnej edukacji uczniów:

(...) — ołtarz jest stołem ofiarnym, powtarza się na nim ofiara Chrystusa, przemiana zwykłego w najświętsze, ofiara generała nabiera w tym miejscu cech świętości, szpada świadczy i jego rycerskim rzemiośle, drewniana noga jest jak podstawa krzyża. * Oceniamy zachowania adiutantów Paszkiewicza: najwyraźniej uznają świętość ofiary, skoro padają na kolana przed wrogiem ^{[ 25 ]}.

Wprowadzanie młodzieży w krąg mitów narodowych, ich utrwalanie oraz kreowanie nowych nie kończy się na gimnazjum. Jest kontynuowane w szkołach ponadgimnazjalnych. W klasie pierwszej liceum/techników w części 3 podręcznika noszącej tytuł „A to Polska właśnie" podzielonej na dwa trzy rozdziały: Swoich portret własny; Przed moralnym trybunałem i Wobec obcych. W pierwszym z nich centralne miejsce zajmuje obrona Częstochowy z Potopu Henryka Sienkiewicza, której towarzyszą dwa obrazy Jana Matejki: Kordecki na murach Częstochowy błagający o pomoc Bożą oraz Matka Boska na Jasnej Górze jako królowa Polski. W drugim Rozdziobią nas kruki wrony Stefana Żeromskiego oraz teksty wprowadzające do dyskusji na temat szlachta i chłopi oraz inteligencja na ziemiach polskich. Trzeci koncentruje się wokół tekstów związanych z dyskusją na temat swoi i obcy zgodnie z tezą:

Każdy naród ma własne „świętości", własne mity i stereotypy, w tym również na temat „obcych". Wiążą się one zawsze z narodową tożsamością i są z reguły dla „obcych" kompletnie niezrozumiałe. [...]
Narodowe stereotypy ożywają szczególnie wtedy, gdy jakaś społeczność czuje się poniżona, lekceważona czy izolowana lub gdy czuje się zagrożona utratą tożsamości w ogóle ^{[ 26 ]}

Problematyka jest kontynuowana aż po współczesność w klasie trzeciej, szczególnie w rozdziale „Chocholi taniec" — „W kręgu mitów polskich", zamkniętym tekstem J. Tischnera „Kryzys nadziei" oraz trzeciej części podręcznika: „Nastała gęsta ciemność" ^{[ 27 ]}

Taka kompozycja treści posiada swoje uzasadnienie w tym, że dwa pierwsze rozdziały traktują o wojnie i konfliktach, w których tożsamość narodowa i stosunek do obcych odgrywa zasadniczą rolę. Pełna i rzetelna analiza oraz ocena treści zawiązanych z problematyką patriotyczną tekstów kultury i literackich, eseistyki oraz tekstów metodycznych, zgromadzonych w sześciu tomach dla gimnazjum i ośmiu dla szkół pogimnazjalnych (średnio 300 stron na tom) w antologiach dla uczennic/uczniów oraz w Książkach dla nauczyciela, wielokrotnie przekracza zakres określony w Podstawie programowej oraz w standardach wymagań maturalnych.

Nie można jednak nie postawić pytania: jak ukazywani są swoi i obcy w chwilach historycznej próby? Czy też: na ile omawiane doświadczenia historyczne pozwalają wyciągać wnioski z historii dla budowania klimatu zrozumienia, tolerancji i współpracy między narodami z zjednoczonej Europie i w świecie? W tym celu warto sięgnąć przynajmniej do niektórych przykładów, które niekoniecznie muszą odnosić się do całości kształtowania procesu wychowania patriotycznego. Po dokonaniu analizy i interpretacji dwóch obrazów J. Matejki autorki/autorzy książki nauczyciela proponują:

Kolejnym ważnym punktem działań lekcyjnych może być bliższe przyjrzenie się „obcym", którzy targnęli się na „święty przybytek". W jaki sposób Sienkiewicz przedstawia Szwedów?

Warto zauważyć, że już w samym sformułowaniu zadania jest zawarta intencja, poprzez przeciwstawne kategorie: obcy — święty przybytek oraz orzeczenie targnęli się, która nie pozwala na zracjonalizowaną i chłodna ocenę. Po tak, jak wyżej sformułowanym zadaniu dla uczniów dodany jest komentarz, wskazujący na jakie treści powinni zwrócić uwagę uczący:

W ich obrazie trudno znaleźć choć jeden pozytywny akcent: są heretykami, barbarzyńcami atakującymi niewinnych i prawie bezbronnych obrońców miejsca kultu, nie twierdzy. Żadni też z nich rycerze, gdyż dają się zaskoczyć nawet zwykły polskim chłopom [...] Na nic też zdała się ich heretycka wiara — „ministrowie luterscy" nie przekonali żołnierzy, którzy widząc siłę katolickiego Boga, z bojaźnią szeptali: „Nie wasza moc, nie wasza potęga". Wizerunek Szwedów uzupełnia poseł Śladkowski opowiadając o ich gwałtach, mordach, profanacjach, oszustach i rozpuście.

Całość raportu można przeczytać na stronie Fundacji na Rzecz Różnorodności POLISTREFA.

Dodaj komentarz do strony..   Zobacz komentarze (17)..

Wyślij mailem..

Wersja do druku    PDF    MS Word