|
Chcesz wiedzieć więcej? Zamów dobrą książkę. Propozycje Racjonalisty: | | |
|
|
|
|
Nauka » Biologia » Antropologia » Nauki o zachowaniu i mózgu » Psychologia i życie
Preferowane style myślenia – metaprogramy [1] Autor tekstu: Jerzy Kolarzowski
Człowiek
ma naturalną zdolność do tworzenia konstrukcji umysłowych. W przeszłości
niektóre konstrukcje dotyczące umysłu (np. Berkeleya, Kartezjusza,
Locke’a) przybierały postać mitów. Niekiedy teorie, nawet na
zaawansowanym etapie rozwoju wiedzy naukowej, będą także spełniać rolę
mitotwórczą. Zjawisko to często występowało na pograniczu psychologii i filozofii. Podobną rolę może odegrać koncepcja metaprogramów
zaprezentowana w przedłożonym materiale. Powtarzalność
zdarzeń oraz siłę ich oddziaływania na psychikę badano w różnorodnych
eksperymentach. Działania nawykowe badali P.I. Pawłow i B.F. Skinner,
jednak nie było wiadomo, czy dotyczą one jedynie odruchów warunkowych, czy
też mechanizm ten można potraktować szerzej, próbując wyjaśniać pamięć
jako czynność umysłu wskutek działania bodźców. Mimo że nasza wiedza o pracy mózgu każdego roku powiększa się, to ciągle jeszcze nie wiemy,
jakie czynniki i w jakim stopniu wpływają na to, co zapamiętujemy. O tym,
co zapamiętujemy, decyduje świadomie nasza wola, ale zapamiętywane są również
często bodźce nieuświadomione. Doświadczenia psychologów ujawniły, że
pamięć człowieka może być kluczem do badania nieświadomości. Zauważono,
że ludzie w niektórych sytuacjach mają tendencję do wyrażania się w sposób
identyczny, nawet jeżeli sytuacje te różnią się znacznie. Nasunęło to
pomysł zbadania prawidłowości i ewentualnych zależności wzajemnych pomiędzy
używanymi zwrotami lingwistycznymi a podobnymi zdarzeniami. Lata obserwacji
pozwoliły zgrupować podobne wyniki w trzy grupy: 1) SYTUACJE REAGOWANIA NA
PIERWSZY KONTAKT Z KIMŚ LUB CZYMŚ, 2) SYTUACJE PODEJMOWANIA DECYZJI, 3)
SYTUACJE WYMAGAJĄCE PRZEŁAMYWANIA WEWNĘTRZNEGO OPORU. Następnie, korzystając z inspiracji cybernetycznych zbudowano opisową teorię porządkującą
zaobserwowane „skrypty" myślowe i odpowiadające im zwroty.
Psycholingwistyczna teoria metaprogramów [ 1 ]
rozszerza obszar naszej wiedzy o zjawiskach z pogranicza tego, co świadome, a zatem, co w pewnych sytuacjach może być kontrolowane, oraz tego, co ukryte w podświadomości.
Mózg
ludzki przetwarza ogromną ilość informacji w konfiguracje, które umożliwiają
nadanie sensu otaczającej nas rzeczywistości. Jego część nieświadoma
rejestruje ich ok. 20 tysięcy. Organizowanie informacji na tzw. „wejściu"
(termin zapożyczono z cybernetyki) wymaga początkowo przyporządkowywania
ich i kategoryzowania. Badania empiryczne wykazały, że ludzie są w stanie
utrzymywać świadomie w polu uwagi 7 (+2) fragmentów
informacji w każdym danym momencie. W związku z tym ograniczeniem percepcji
musimy wybierać informacje z ogromu ich strumienia, a tym samym znaczną ich
część wypieramy, generalizujemy je i zniekształcamy tworzony przez rozum
obraz rzeczywistości. Z tego względu nasz obraz rzeczywistości jest zawsze
subiektywny, a ujawnia się przez cele, które pragniemy realizować.
To,
co nazywamy pracowitością, poczuciem obowiązku, solidnością itp., to w gruncie rzeczy pewnego rodzaju wyobrażenia, które sami sobie narzucamy albo
które kiedyś nam narzucono, a my stosujemy je, nie umiejąc odpowiedzieć,
skąd i po co wzięły się w naszej psychice. Style myślenia zakorzenione
zostały poprzez wydarzenia, które kiedyś się zdarzyły i uwarunkowały
nasz sposób mówienia i działania. Niezależnie od zmieniających się
sytuacji i subiektywnych doświadczeń istnieje tendencja do posiadania
konfiguracji preferowanych stylów myślenia, które organizują w psychice
jednostki myślenie, ocenianie doświadczeń, rozumienie i zachowanie.
U
podstaw TEORII METAPROGRAMÓW leży przeświadczenie, iż „wewnętrzna spójność
psychiki" jest jedynym, choć nie do końca rozwiniętym instynktem wyższym
homo sapiens (gatunki niższe mają go w postaci bardzo ubogiej). Owa
wewnętrzna „spójność psychiczna" przejawia się w tym, że ludzie mają
pewne nawykowe i nieświadome wzory zachowania. Scenariusze budujące
metaprogramy są właśnie tymi wzorami.
Możemy
powiedzieć, że scenariusze służą filtrowaniu i porządkowaniu informacji,
pomagają naszym myślom tworzyć i rozumieć rzeczywistość. Metaprogram
danej jednostki jest charakterystycznym dla niej stylem sortowania informacji,
składającym się z różnych zestawów scenariuszy. W dużej części działają
one poza świadomością. Zatem odszyfrowany jednostkowy metaprogram umożliwia
świadomy dostęp do własnych, bądź drugiej osoby, wcześniej nieuświadomionych
scenariuszy myślenia.
Metaprogramy,
na które składają się przeciwstawne i uzupełniające się scenariusze myślenia,
są odpowiedzialne za sposób przetwarzania informacji i w konsekwencji za
rozumienie rzeczywistości. Z kolei od scenariuszy zależy głównie to, na co
przede wszystkim zwracamy uwagę, jak podejmujemy decyzje oraz jakie znaczenie
nadajemy temu, co widzimy, słyszymy i czujemy. Wpływają one na to, co
robimy, i na to, czego unikamy. Ich rolą jest decydowanie o tym, na które
informacje uwaga ma być zwrócona oraz które fragmenty mają być pominięte.
Znajomość scenariuszy — preferowanych stylów myślenia — służąca do
kierowania celami, jest kluczem pozwalającym na tworzenie podstawowych rozróżnień,
dzięki którym rozpoznajemy formy interakcji komunikacyjnej. Scenariusze po
ich rozpoznaniu pozwalają skutecznie kierować procesami autokomunikacji
(rozmawianie z samym sobą w myślach, po to, by dokładnie rozumieć swoje
zachowania oraz wybory) i komunikacji z innymi. Poznając własne scenariusze
lub scenariusze drugiej osoby, możemy porozumieć się w krótszym czasie i bez niepotrzebnych zakłóceń i nieporozumień. Praca ze scenariuszami i związanymi z nimi wyobrażeniami, solidne ich rozpoznanie, uporządkowanie i dokonywany
co jaki czas ich samoświadomy przegląd — to podstawy higieny psychicznej.
Rozumiejąc,
jak działają wewnętrzne style organizujące myślenie, można znaleźć
reguły, określające sposób, w który należy podawać informacje, aby
dotrzeć i dopasować się do struktury doświadczenia drugiej osoby. Jeżeli
chcemy skutecznie komunikować się z drugą osobą, to kluczem do sukcesu
jest uważna obserwacja tej osoby oraz słuchanie języka, jakiego ona używa.
Ludzie nieustannie dostarczają informacji poprzez sposób, w jaki używają języka,
co wskazuje na preferowane style myślenia (wybrane z poszczególnych
metaprogramów scenariusze), determinujące ich myślenie, decyzje i zachowanie.
Warunkiem
skutecznej komunikacji jest dopasowanie własnej komunikacji do metaprogramów
drugiego człowieka, nie zaś formowanie jej zgodnie z własną percepcją i własnymi
życzeniami (życzeniami, jak według nas powinien funkcjonować świat albo
też jak inni powinni się zachować). Poznając własne preferencje i preferencje osób, z którymi często przychodzi nam się komunikować, lepiej
pokierujemy sprawami, którym bieg nadaje rozmowa, lepiej będziemy rozumiani, a przez to łatwiej będziemy realizować założone cele i zdobywać
potrzebne informacje.
Ważne
jest, aby pamiętać, iż preferowane style myślenia (pary scenariuszowe złożone w metaprogramy) nie mają charakteru absolutnego. Nikt nie reaguje w taki sam
sposób na ten sam bodziec. Ludzie rozwijają i modyfikują dominujący zestaw
preferowanych scenariuszy myślenia (metaprogramów). Stąd też u większości
osób metaprogramowe scenariusze są wyraziste i zafiksowane na dany typ
postawy życiowej. Stosunkowo niewielu ludzi posiada tendencję do
jednostajnego funkcjonowania na podstawie tylko jednego i tego samego
scenariusza. Niektórzy nie posiadają jednoznacznie wyrazistych scenariuszy
charakteryzujących ich style myślenia. Trzeba ponadto pamiętać, że
rozszyfrowywane u innych metaprogramy mogą zniekształcić obraz ich systemów
wartości. Dlatego też METAPROGRAMÓW NIE NALEŻY UTOŻSAMIAĆ Z SYSTEMEM
WARTOŚCI JEDNOSTKI, Z KTÓRĄ PRAGNIEMY SIĘ POROZUMIEĆ.
W
NASZEJ PODŚWIADOMOŚCI SCENARIUSZE NIE ŁĄCZĄ SIĘ W PARY PRZECIWIEŃSTW. Ułożone
zostały w ten sposób wyłącznie dla potrzeb analizy tego, co nieświadome i świadome zarazem na poziomie meta. Może zdarzyć się, że konkretne
jednostki będą używać niektórych scenariuszy w sposób przemienny,
przypominający migoczące światło. Przemienność w obrębie jednego
metaprogramu jest jednak dużą rzadkością, za wyjątkiem metaprogramu III
PODOBIEŃSTWA — RÓŻNICE, w którym używane są tzw. scenariusze złożone — podobieństwa z różnicami w tle i różnice z podobieństwami w tle.
Każdy metaprogram będzie omawiany według następującego schematu. Najpierw omówione
zostaną przeciwstawne scenariusze. Opis scenariusza zawierać będzie
podpunkt SUGESTIE KOMUNIKACYJNE. Będą to wskazówki
lingwistyczne dotyczące szybkiego rozpoznania osoby używającej danego
scenariusza. Układy scenariuszy w świecie mentalnym każdego z nas można
określić mianem powiązań wzajemnie oddziałujących. Zostaną one opisane
pod wyróżnionym tytułem UWAGI O NAJCZĘSTSZYCH INTERFERENCJACH.
W
psycholingwistyce jest osiem wyróżnionych metaprogramów. Pisząc o nich używam
liczby pojedynczej. Natomiast scenariuszy jest tyle, ile jednostkowych
reprezentacji danego typu myślenia — dlatego w odniesieniu do konkretnych
scenariuszy używam liczby mnogiej. Podstawowe metaprogramy to preferowane
pary scenariuszowe, służące do sortowania myśli i stylów myślenia:
-
Metaprogram
I: Unikanie — Dążenie.
-
Metaprogram
II: Wewnętrzne — Zewnętrzne (wewnętrzny autorytet — zewnętrzny
autorytet).
-
Metaprogram
III: Podobieństwa — Różnice (w metaprogramie tym oprócz scenariuszy
podobieństwa i scenariuszy różnicy występują tzw. scenariusze złożone:
podobieństwa z różnicami w tle i różnice z podobieństwami w tle).
-
Metaprogram
IV: Ja — Inni.
-
Metaprogram
V: Konieczność — Możliwość.
-
Metaprogram
VI: Szczegółowe — Globalne.
-
Metaprogram
VII: Proaktywne — Reaktywne.
-
Metaprogram
VIII: W czasie — Przez czas.
METAPROGRAM
I: UNIKANIE — DĄŻENIE
Składa
się ze stylów myślenia: scenariuszy nastawionych na unikanie tego, co
przykre, awersyjne i scenariuszy nastawionych na dążenie do tego, co
przyjemne, satysfakcjonujące.
SCENARIUSZE
UNIKANIA
Ludzie,
których styl myślenia jest nastawiony na unikanie, mają tendencję do
skupiania się na problemach, na tym, co kiedyś nie wyszło, może nie wyjść
lub nie wyjdzie. Często sprawia im trudność zdefiniowanie i określenie celów.
Są zdezorientowani i niezdecydowani, gdy dochodzi do ustalania celów. Łatwo
rozprasza ich perspektywa negatywnych konsekwencji. Myślą o sytuacjach,
ludziach, decyzjach tak, jakby chodziło o ich zamknięcie lub wyłączenie.
1 2 3 4 5 6 Dalej..
Przypisy: [ 1 ] Koncepcja metaprogramów, stanowiąca integralną część metody nazwanej
neurolingwistycznym programowaniem, stworzona została przez Richarda
Bandlera (psycholog) i Johna Grindera (językoznawca) poczynając od 1973 r.
Szczególny wkład w psycholingwistyczną strukturę komunikatów nazwanych
metaprogramami wniósł John Grinder. Koncepcje J. Grindera rozwijał Tad
James. Dokładna adnotowana bibliografia książek z zakresu NLP znajduje się w pracy: J. O'Conor, J. Seymour, NLP. Wprowadzenie do programowania
neurolingwistycznego, Poznań 1996. « Psychologia i życie (Publikacja: 04-02-2006 )
Jerzy KolarzowskiDoktor habilitowany, adiunkt w Instytucie Historyczno-Prawnym Uniwersytetu Warszawskiego (Wydział Prawa i Administracji). Współzałożyciel i rzecznik prasowy PPS (1987 - luty 1988), zwolniony z pracy w IPiP PAN (styczeń 1987), współredagował Biuletyn Informacyjny Ruchu Wolność i Pokój (1986–1987), sygnatariusz platformy Wolność i Pokój (1985), przekazywał i organizował przesyłanie m.in. do Poznania, Krakowa, Gdańska, Lublina i Puław wielu wydawnictw podziemnych. Posiada certyfikat „pokrzywdzonego” wystawiony przez IPN w 2003 r. Master of Art of NLP. Pisze rozprawę habilitacyjną "U podstaw europejskiej filozofii praw człowieka. Narodziny jednostki w sferze publicznej i prywatnej w pismach Braci Polskich". Zainteresowania: historia instytucji życia publicznego i prywatnego, myśl etyczna i religijna Europy (zwłaszcza okresu reformacji). Bada nieoficjalne nurty i idee inspirujące kulturę europejską. Hobby: muzyka poważna, fotografia krajobrazowa. Autor książki Filozofowie i mistycy Liczba tekstów na portalu: 51 Pokaż inne teksty autora Najnowszy tekst autora: Polski i brytyjski samorząd terytorialny - zasadnicze różnice | Wszelkie prawa zastrzeżone. Prawa autorskie tego tekstu należą do autora i/lub serwisu Racjonalista.pl.
Żadna część tego tekstu nie może być przedrukowywana, reprodukowana ani wykorzystywana w jakiejkolwiek formie,
bez zgody właściciela praw autorskich. Wszelkie naruszenia praw autorskich podlegają sankcjom przewidzianym w
kodeksie karnym i ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych.str. 4588 |
|