Tutaj możemy wywnioskować coś bardzo ważnego, co leży u podstaw tej religii. Owo „poznaj siebie" wskazuje na to, iż poznanie Boga związane jest ściśle z rozwojem duchowym człowieka. Wykorzystał to w swojej nauce Gurdżijew - mistyk, który nawiązywał do praktyk sufich. Dla sufich i Gurdżijewa droga do poznania wiedzie przez zrozumienie, przez zdarcie pierwszej zasłony, poprzez uświadomienie sobie tego, że rzeczywistość jest tylko snem. Dlatego dla obu tych dróg, ważne jest istnienie świata niewidzialnego, wyobrażeniowego, ukrytego, ukazującego się czy to we snach, czy mistycznym doświadczeniu. Natomiast stwierdzenie, że wszyscy ludzie śpią, a budzą się jedynie wtedy, kiedy umierają jest podstawą nauk zarówno Gurdżijewa, jak i sufich. Dla jednych i drugich ten pierwszy krok na drodze do rozwoju to „bycie świadomym" siebie samego. „Szukanie wymaga niezwykłej czujności, koncentracji, intelektualnego i emocjonalnego napięcia prawie niemożliwego do pogodzenia ze zwykłym życiem".

5. Nauka Tierno Bokara

Nazwa sufizm pochodzi od słowa suf — lnianego sukna, które nosili pierwsi muzułmańscy asceci, albo S,U,F to rodzaj mantry. ^{[ 65 ]} Sufi głosili, że istota bóstwa znajduje się w sercu człowieka. Jedno zdarzenie — nocna wizja Mahometa wywarła silny wpływ na mistyków islamu: "[Mahomet] został porwany ze świętego meczetu w Mekce do świątyni w Jerozolimie, następnie zaś do tronu Boga. Wizja ta, opisana w Koranie, stanowi wzór mistycznej ekstazy ^{[ 66 ]} dla zwolenników sufizmu". ^{[ 67 ]}

Bardzo ważna na drodze poznania jest także rola szejka (szeik czyli wyższy, mistrz). Był nim, w zawii — szkole, którą sam założył, Tierno Bokar. Szeik obserwuje postępy duchowe ucznia oraz jego zachowanie, prowadzi i udziela rad (zgodnie z powiedzeniem sufickim: „Jeśli ktoś nie ma przewodnika, wówczas Szatan będzie jego przewodnikiem"). Szajch al - Tarqa Azad Rasodi — współczesny sufi mówi, że bez przewodnika duchowego podróż jest o wiele trudniejsza, a nawet może być niebezpieczna, gdyż ucznia prowadzi jego ego (nafs). ^{[ 68 ]}

W pierwszej scenie przedstawienia Petera Brooka widzimy, jak wszyscy wspólnie recytują — w milczeniu — słowa modlitwy „Perła Doskonałości" - wypowiadają tę modlitwę 12 razy — tak, jak się tego nauczyli od swych ojców, którzy wcześniej sami uczyli się jej od wielkiego Al — Hadż Omara. ^{[ 69 ]} Wszystko to odbywa się przy dźwiękach tradycyjnych instrumentów. Nie są one jednak u Brooka jedynie tłem dla działań, rozmów, ale służą kontemplacji, są środkiem do pobudzania „Duchowej Pasji" ^{[ 70 ]} uczniów modlących się w zawii w Bandiagarze.

Poznanie w sufizmie odnosiło się do Siedmiu Szczebli Drogi "odpowiadającym siedmiu stanom duszy — siedmiu rodzajom duszy" ^{[ 71 ]}, z których ostatnia — siódma, to dusza oczyszczona, doskonała. W nauce Tierno Bokara mamy trzy stany wtajemniczenia, czy raczej należałoby to nazwać stanami duchowej przemiany.

Pierwszy odcinek drogi poznania nazywa się Primordial Pact i jego punktem startowym jest wers 171. sury VII Koranu, gdzie Bóg zadaje duszom ludzi następujące pytanie: „Czy jestem waszym Panem?" i odpowiedź brzmi: „Tak, jesteśmy świadkami". W każdym człowieku Bóg zawarł fragment sekretu boskiej obecności. Ten fragment pozwala człowiekowi wyciągnąć z jego wątpliwości i kłamstw zasadniczą prawdę. Tierno nalegał na dokonanie wyboru: wybór pomiędzy trudnym życiem, które wymaga wysiłku i odwagi, a łatwym wyborem życia, które prowadzi do zatracania samego siebie. Drugi „stan duszy" nazywa się Maddin. Kiedy zadano Tierno Bokarowi pytanie: „Czym jest religia?", odpowiedział: „Religia jest drogą".Kolejne pytanie brzmiało: „Jak wiele istnieje dróg?",odpowiedział: „73. Pierwsze 72 są drogami błędu, 73. jest drogą prawości, jedyną drogą, która prowadzi do Boga". Podstawowe zasady islamu stają się odtąd zasadami wtajemniczonej duszy: poddanie się Bogu, wiara i idealne zachowanie (Islam, Imam, Ishan). Trzeci etap dotyczy określonych nauk sufi, bazujących na trzech podstawowych prawach: prawo, droga, prawda (Sharia, Tariqa, Haqiqa), prawach zbudowanych na trzech filarach (Islam, Imam, Ishan). ^{[ 72 ]} Tierno głosił, że te filary zawierają wszystkie tajemnice, a wielcy prorocy i prawdziwi początkujący każdej religii wiedzą to, zaś ci, którzy tego nie wiedzą, nie powinni zabierać głosu. Poszukiwaniom tym towarzyszą słowa Mahometa: „Tym, którzy potrafią rozpoznać ograniczenia swojej nauki Bóg pomoże zdobyć inną naukę głębszą i bardziej boską".

6. Życie Tierno Bokara

Tierno Bokar kroczy drogą Tidżanija. W rozmowie z Amkoullelem Tierno zwraca mu uwagę na gwałtowny spór jaki powstał wśród wyznawców Tidżanija:

Tierno Bokar: W Nioro du Sahel przybywa pewien niezwykły człowiek (...), człowiek ten nazywa się Hamallah i postanowił odmawiać modlitwę Perła Doskonałości 11 razy, podobnie jak czynił to nasz mistrz Szejk Ahmed Tidżani zanim jeszcze formy tej nie zmienił na powtarzanie dwunastokrotne, czyli takie, jakie i my wszyscy tutaj praktykujemy. Decyzja ta wywołała zażartą nienawiść w naszej rodzinie wywodzącej się od Al-Hadż Omara. ^{[ 73 ]}

W przedstawieniu Brooka następuje po tej scenie retrospekcja i możemy dokładniej poznać Szejka Ahmeda Tidżaniego. Tidżani naucza w Algierii. Kiedy pewien człowiek zadaje mu pytanie „Czy Bóg miłuje także niewiernego?", Tidżani odpowiada „Tak, Bóg miłuje także niewiernego". Powstaje wielki krzyk, gdyż taka odpowiedź jest wiarołomstwem. Aby nie spowodować rozlewu krwi, Szejk opuszcza Algierię i udaje się do Fezu. Tidżani zakłada zawiję w Fezie, gdzie codziennie z braćmi 11 razy odmawia modlitwę specjalną — „Perłę Doskonałości", po czym Szejk błogosławi wszystkich.

Narrator: „Pewnego dnia Szejk nie zjawia się — uczniowie rozważają, co powinni uczynić — czy mają zaczekać? Ostatecznie postanawiają odmówić "Modlitwę Doskonałości" bez niego - właśnie kończą recytować ją po raz jedenasty, gdy słyszą głuchy szmer — to szelest Szejka Tidżaniego, który przechodzi pomiędzy nimi. Aby nie wprawić go w zakłopotanie, wszyscy razem, spontanicznie podejmują słowa modlitwy po raz dwunasty. A Szejk błogosławi ich (...). Narodził się nowy zwyczaj, przypieczętowany milczeniem". ^{[ 74 ]}

Wyznawcy jedenastu i dwunastu żyją obok siebie w pokoju, aż do chwili sporu o „herbaciany imbryk". Mamadou Salim — oficjalny tłumacz władz francuskich praktykuje regułę jedenastu paciorków, jego żona, będąca potomkiem Al-Hadż Omara, modli się regułą dwunastu paciorków. Salim daje swojemu mistrzowi - Szejkowi Amadou Sidiego imbryk, który wcześniej podarował żonie. Po śmierci Salima żona udaje się do Mistrza swojego męża. Wdowa chce, aby Mistrz zwrócił imbryk, bo nie ma już pieniędzy; on natomiast, jako iż imbryk był jego własnością, oddał go komuś innemu. Kobieta donosi o „kradzieży" Komendantowi Okręgu.

Komendant Okręgu (do Salima): „Moi kucharze skarżą się na ciebie, mówią, że skradłeś ich kuzynce jej srebrny imbryk. Skarżą się też na twoje religijne obediencje, szczególnie niebezpieczne dla Francji — ponoć trwasz w uporze recytowania twej modlitwy zgodnie z regułą 11 paciorków (...), nade wszystko masz powrócić do reguły 12 paciorków". ^{[ 75 ]}

Szejk Sidi zostaje uwięziony, natomiast wyznawcy reguły dwunastu paciorków obwieszczają swoje zwycięstwo i wysyłają listy:

Narrator: „że od tej pory należy bezwzględnie bojkotować zwolenników jedenastu paciorków".

Tymczasem Mohamed Lakdhar (mistrz sufi) chce przerwać niekończący się spór, przemierza Afrykę, aby wykonać misję odnalezienia tego, w którym są wszystkie znaki:

Tahar: „(...) przepowiedziano bowiem, że objawi się Mistrz Czasu — a jednocześnie przywrócenia wszystkich wspólnot Tidżanija do modlitwy jedenastu paciorków".

Lakdhar znajduje Mistrza Reguły Tidżanija, Mistrza Czasu w Nioro — jest nim Hamallah. Po śmierci Lakdhara Hamallah obejmuje funkcję Kalifa. Hamallaha tłumnie nawiedzają wierni. Tłumy te do wrzenia doprowadzają kolonialną administracje francuską, „która z natury swej, na widok wielkich ludzkich zgromadzeń zawsze odczuwa niepokój". ^{[ 76 ]}

Narrator: Pod wpływem obsesyjnych machinacji i wyznawców dwunastu, lwy zostaną wypuszczone z klatki, a wtedy francuska machina administracyjna zostanie puszczona w ruch, dla francuskiego Gubernatora Szarif Hamallah staje się celem, który należy zniszczyć. ^{[ 77 ]}

Szarif zostaje internowany przez władze francuskie. Hamallah spędza jedenaście lat na wygnaniu. Do Nioro du Sahel powraca w 1936 roku. Kiedy Tierno Bokar ma sześćdziesiąt dwa lata udaje się do Nioro, aby spotkać się z Szarifem Hamallahem. Tierno podjął tę decyzję pod wpływem snu:

Tierno Bokar: Miałem sen: jedenastu mężczyzn szło o zmierzchu przez las, wszyscy byli pokryci brudem i liszajami. Szli chwiejnym krokiem po piasku, rozdzierali swe odzienie drapiąc ciała aż do krwi. Dołączyłem i ja do nich i natychmiast mnie również udzieliły się ich cierpienia. (...) Wreszcie wyłonił się mężczyzna na koniu, twarz miał zasłoniętą, a w dłoni dzierżył różaniec (...) twarz, którą wtedy ujrzałem była twoją twarzą. (...) Mężczyzna zaczerpnął dłońmi mlecznobiałej wody, pokropił mnie nią, a dręczące pragnienie i świąd natychmiast ustąpiły. ^{[ 78 ]}

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Teatr postdramatyczny a balet Piny Bausch Polaroidy czyli kilka ostrych zdjęć

Wyślij mailem..

Wersja do druku    PDF    MS Word

Kinga Chabros Współpracowała z krakowskim radiem internetowym "Bez Kitu", gdzie prowadziła audycje kulturalne.  Numer GG: 4753883  Liczba tekstów na portalu: 7  Pokaż inne teksty autora  Najnowszy tekst autora: Teatr postdramatyczny a balet Piny Bausch