Niemal od początku istnienia państwa japońskiego dostrzegamy obecność bushi — samurajów — w historii tego kraju. Jako grupa społeczna samuraje pojawili się na przełomie wieku VII i VIII, a pomiędzy wiekiem XII i XIX zdominowali społeczeństwo japońskie ^{[ 1 ]}. Pod koniec wieku XII w Japonii zaszły poważne zmiany. Dotyczyły one tak społeczeństwa, systemu rządzenia, jak i podstaw prawnych, na których oparta była władza polityczna. Nastąpił wzrost znaczenia prowincjonalnej arystokracji militarnej (bushi), ustanowiono shogunaty, zwiększeniu uległa też rola, jaką odgrywały w sprawowaniu władzy, zależności typu pan -wasal ^{[ 2 ]}. Od tej pory cywilny charakter rządów zaczął nabierać znamion militaryzmu. Urzędnicy cywilni otrzymali czasowe nominacje wojskowe (oryoshi -komendant i tsuibushi — żandarm), by móc efektywniej sprawować władzę. Osłabieniu uległy centralne organy wojskowe i policyjne, a nad bezpieczeństwem i spokojem ludności zaczęły czuwać lokalne grupy wojowników — bushi, powoływanych przez komendantów lub żandarmów. Z czasem, wojskowe tytuły nabrały stałego charakteru, a pełnione stanowiska zaczęły być dziedziczone. W rezultacie cywilne stanowiska przestawały mieć znaczenie.

Powszechnym stało się powoływanie prywatnych sił zbrojnych wśród lokalnej klasy wyższej. Rozpoczęto zaciągi żołnierzy wśród poddanych i formowanie stałych sił zbrojnych. Służba wojskowa stała się powinnością w systemie shoen oraz w istniejących jeszcze organach rządu cesarskiego ^{[ 3 ]}. Wojownicy poddani zamożnym rodom przechodzili szkolenia mające na celu doskonalenie ich umiejętności, dbałość o swoje militarne dziedzictwo stało się tradycją, która zaowocowała powstaniem bushido — drogi wojownika.

Perfekcja w strzelaniu z łuku, posługiwaniu się mieczem i w jeździe konnej, stała się głównym celem wojowników. Dokładano też wszelkich starań w wyekwipowanie ich w najlepsze zbroje i konie. Czyniono wszystko, aby stali się elitą militarną. Za usługi w czasie wojny, trzymanie ceremonialnej straży oraz udzielanie swemu panu wsparcia ekonomicznego pod postacią pańszczyzny, podatków i podarunków, wasal miał swój udział w łupach i otrzymywał nadanie ziemi. Takie były przejawy łaski i wdzięczności pana za pełnioną przez samuraja służbę ^{[ 4 ]}.

Z upływem czasu sprawowanie władzy zależało głównie od posiadanej siły zbrojnej. Przedstawiciele władzy centralnej i lokalnej (na każdym szczeblu) werbowali prywatnych wojowników. Nawet świątynie i klasztory gromadziły własne grupy samurajów.

Po pewnym czasie bushi, dowodzeni przez charyzmatycznych przywódców, zaczęli podkopywać dotychczasowy porządek. Formujące się na prowincjach grupy zbrojnych, opartych na rozmaitych więzach rodowych — klany, zaczęły reprezentować interesy lokalne, diametralnie odmienne od interesów dworu. Coraz widoczniejsza była słabość dworu i potęga grup wojskowych.

Wiek XI był kolejnym okresem rozwoju siły bushi. O władzę i wpływy zaczęły walczyć trzy potężne rody Fujiwara, Taira i Minamato. Od połowy XII wieku dominację nad dworem przejmowały kolejno, walcząc ze sobą, Taira, a następnie Minamoto. Taki stan rzeczy umożliwił samurajom przejęcie politycznego przywództwa. Czasy dominacji dworu w japońskiej kulturze nieuchronnie dobiegały końca.

Zmagania między tymi dwoma rodami noszą w historii nazwę Wojny Gempei ^{[ 5 ]}. To właśnie dzięki niej wyidealizowaniu uległ żołnierski heroizm i obraz surowych wojowników, a opowieści o bohaterach nabrały patosu. Biorący w niej udział samuraje gotowi byli oddać za swojego pana życie, a aby uniknąć hańby niewoli, popełniali samobójstwo, rozcinając własne brzuchy. Wyidealizowaniu uległ też kodeks postępowania bushi. Doskonałość osiągał ten, kto był mistrzem sztuki wojennej, ale też ten, który był wrażliwy na ludzkie uczucie, który był wierny swemu panu i który był honorowy.

Samuraje, odwołując się do własnych obyczajów, przyswajając pewne elementy dorobku dworskiej arystokracji i wpływ z Chin, odnajdując duchowe przewodnictwo wśród mnichów Zen, stworzyli swój oryginalny styl życia, który zapoczątkował nową erę kulturalną. Bushi zdobywali coraz większą władzę legislacyjną w kwestiach podatkowych, majątkowych i społecznych. Zaczęli zajmować się też polityką zagraniczną. Podyktowane wojnami i stałymi niepokojami zmiany społeczne ogarnęły też samurajów. Byli wojownikami kroczącymi drogą walki, ale zarazem opanowali umiejętności związane z zarządzaniem i administracją. Pod koniec XII wieku idealny samuraj nie tylko był mistrzem w sztukach walki, ale musiał też doskonalić umiejętność pisania, czytania i liczenia.

W 1500 roku Japonię ogarnęła całkowita decentralizacja. Szacunek i autorytet polityczny stracił i Cesarski dwór i shogunat Ashigaka. Państwo zostało podzielone między 250 zwalczających się wzajemnie daimyo –panów feudalnych.

Punktem zwrotnym w dziejach Japonii i zwiastunem ponownego zjednoczenia było wkroczenie do Kioto Nobunga — przywódcy niewielkiego księstewka Owari ^{[ 6 ]}. Po jego śmierci dzieło scalanie kraju przejęli Toyotomi Hideoshi i Tokugawa Ieyasu. Hideoshi oddzielił samurajów od chłopów. W ten sposób odsunął ich od zaplecza ekonomicznego – wsi. Jednocześnie zmusił wojowników do zamieszkania w ufortyfikowanych miastach, które raczej przypominały zamki. Wprowadził również obowiązek składania przysięgi wierności panom. Ci z samurajów, którzy zdecydowali się pozostać na wsiach byli rozbrajani i od tego momentu traktowano ich jak rolników. Wprowadził też system surowych kar za prywatne kłótnie i zbrojne konflikty o lokalnym charakterze ^{[ 7 ]}.

Na początku XVII wieku, dekretem cesarskim, shogunem został Tokugawa. Dążył on do stworzenia niezależnego od dworu rządu bushi. Dwa lata po otrzymania stanowiska głowy feudalnego rządu, Tokugawa zrezygnował na rzecz swojego syna Hidetady. Ten precedens stworzył nową tradycję dynastycznego shogunatu, który miał być przekazywany jego potomkom ^{[ 8 ]}. Shogunat Tokugawa przetrwał 264 lata. Był to okres spokoju, a przez to też rozwoju społecznego, podniesienie poziomu życia oraz wykształcenia wśród Japończyków.

Sztywny podział klasowy wprowadzony na początku XVII wieku wysunął samurajów na pozycję dominującą w hierarchii społecznej ^{[ 9 ]}. Mimo to, ich sytuacja społeczna nie rysowała się zbyt ciekawie. Byli odcięci od swych wiejskich korzeni, mieszkali w garnizonowych miastach, nie mogli uprawiać własnej ziemi, a przez to nie cieszyli się wysokimi dochodami. Roczna pensja, którą otrzymywali od swoich panów, pochodziła z podatków chłopów ^{[ 10 ]}. Kulturowe uprzedzenia i obwarowania prawne nie pozwalały samurajom zajmować się handlem. Wielu wojowników z trudem wiązało koniec z końcem.

W 1868 roku nastąpiła restauracja władzy cesarskiej. Na czele nowego rządu stanęli samuraje administratorzy odsuwając systematycznie samurajów wojowników od władzy. W 1876 roku zaś wydano dekret zabraniający samurajom noszenia broni w miejscach publicznych. Samurajskie miecze stały się wyłącznie spadkiem po przodkach, a to, co do niedawna było obowiązkiem bushi, zostało wyjęte spod prawa. W ten sposób wielowiekowe panowanie samurajów w Japonii dobiegało końca. Od tego czasu samuraje zaczęli inną „walkę”, zajęli się tym, co niegdyś było niechlubne dla wojownika- handlem i rzemiosłem ^{[ 11 ]}.

Dziś widok prawdziwego samuraja z mieczem jest raczej niespotykany i ma miejsce jedynie podczas świąt, zabaw, rozmaitych uroczystości, czy teatralnych przedstawień. Jednak niezaprzeczalnym jest fakt, że samuraje, podobnie jak kimono, kwiat kwitnącej wiśni i ceremonia picia herbaty, stali się wizytówką i powszechnie znanym symbolem Japonii.

Zobacz także te strony: Bataliony kochanków Religie Japonii Na czym polega doskonałość estetyki japońskiej? Bushido, giri, ko - dziś. Wpływ tradycji na osobowość współczesnego Japończyka Zasady Bushido a biznes Między pagodą a McDonaldem. Społeczne i kulturowe problemy współczesnej Japonii

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Droga jako inicjacja Zasady Bushido a biznes

Dodaj komentarz do strony..   Zobacz komentarze (1)..

Wyślij mailem..

Wersja do druku    PDF    MS Word