Z tego względu nie powinien dziwić fakt, iż „językiem" jaki został przyjęty przez wielu teologów wyzwolenia stał się marksizm. ^{[ 46 ]} Był on najlepszym polem dyskursywnym na jakim można było się wzorować w opisywaniu rzeczywistości alienacji i wyzysku. Zaczerpnięto więc z niego wiele kategorii w tym najważniejszą dla całego latynoamerykańskiego ruchu teologicznego jaką była „walka klas". Europejska hierarchia kościelna głównie w osobach Jana Pawła II i Josepha Ratzinger odrzuciła jednak teologię wyzwolenia. Dlatego teraz przyjrzymy się reakcjom Watykanu i przybliżymy ich postawę wobec zagadnień wyzwolenia.

W pierwszej kolejności zwraca uwagę fakt stanowczego odrzucenia wszelkich „rewolucyjnych" znamion boskiej działalności. Jan Paweł II radykalnie zanegował ten sposób myślenia o Bogu, wygłaszając w orędziu do biskupów w Puebla słynne zdanie o „apolityczności Jezusa". „(...)usiłuje się ukazać Chrystusa jako kogoś zaangażowanego politycznie, walczącego przeciwko panowaniu rzymskiemu i przeciwko możnym (...). Taka koncepcja Chrystusa jako polityka, rewolucjonisty, jako buntownika z Nazaretu, nie daje się pogodzić z katechezą Kościoła." ^{[ 47 ]} Poza odrzuceniem postawy konfrontacyjnej wypowiedzi hierarchów wzmacniają czy też akcentują pasywną stronę boskości. Instrukcja o niektórych aspektach „teologii wyzwolenia" wydana przez Kongregację Nauki Wiary, a będąca autorstwa Ratzingera, zawiera na przykład fragment odnoszący się do biblijnych postulatów sprawiedliwości: "Doskonałość, jakiej Jezus domaga się od swych uczniów, polega na obowiązku bycia miłosiernym 'jak wasz Ojciec jest miłosierny'". ^{[ 48 ]} Bycie miłosiernym jest zatem priorytetem, nie konfrontacja. W innym miejscu ta sama Instrukcja wskazuje na przesunięcie semantyczne jakiego można dokonać rozważając „wyzwolenie". „Termin wyzwolenie bywa czasem w Piśmie Świętym zastępowany przez bardzo bliskie mu określenie 'odkupienie'." ^{[ 49 ]} Oznacza to tym samym iż należy myśleć o „wyzwoleniu" bardziej w kategoriach ofiarowania, poświęcaniem swego życia jako okupu za wielu. W tym samym tonie wypowiadał się we wspomnianym już orędziu w Puebla Jan Paweł II mówiąc, że misja Jezusa „polega na pełnym zbawieniu poprzez miłość przeistaczającą, niosącą pokój, poprzez wybaczenie i pojednanie." ^{[ 50 ]} Z kolei Alberto Bovone autor Instrukcji o wolności chrześcijańskiej i wyzwoleniu z 1986 r. odwołuje się do postawy matki Jezusa. „Maryja — mówi Bovone — całkowicie oddana Bogu i zupełnie zwrócona ku niemu, u boku swego syna, jest najdoskonalszą ikoną wolności i wyzwolenia ludzkości i wszechświata. To ku niej Kościół, którego jest Matką i wzorem, winien zwracać swój wzrok, by zrozumieć w pełni sens swej misji." ^{[ 51 ]}

Tym bardziej postawą pasywnego wyczekiwania powinni się więc wykazywać wierni, poza powyższym, istnieje ku temu jeszcze kilka innych powodów. Po pierwsze dlatego że Bóg i tylko Bóg jest wyzwolicielem i jedynie wobec niego można żywić nadzieję na zbawienie czy odkupienie. ^{[ 52 ]} Po drugie ponieważ wszyscy wierni, a szczególnie ubodzy, obdarzeni są miłością Boga i owa miłość winna im wystarczać i być dla nich radością oraz gwarantem obcowania z Bogiem. Jak stwierdza Bovone „[ubodzy] poprzez swoją wiarę wiedzą, że są przedmiotem nieskończonej miłości Boga. Każdy z nich może powiedzieć: 'Obecne życie moje jest życiem wiary w Syna Bożego, który umiłował mnie i samego siebie wydał za mnie'. Ich godność jest tak wielka, że nikt z możnych nie jest w stanie jej ich pozbawić i tak wielka jest obecna w nich wyzwalająca radość. Wiedzą, że również do nich odnoszą się słowa Jezusa: 'Już Was nie nazywam sługami, bo sługa nie wie, co czyni pan jego, ale nazwałem Was przyjaciółmi, albowiem oznajmiłem Wam wszystko, co usłyszałem od Ojca mego'. To uczestnictwo w poznaniu Boga wynosi ich ponad roszczenia do dominacji, przejawiane przez dysponentów wiedzy (...)." Po trzecie w końcu, ponieważ wyzwolenie należy rozpatrywać w zupełnie innych kategoriach niż robiła to teologia wyzwolenia. "Wyzwolenie — głosił Paweł VI w Evagelii Nuntiandi — nie może się ograniczać po prostu do dziedziny gospodarczej, politycznej, społecznej czy doktrynalnej, ale musi mieć na uwadze całego człowieka, w jego wszystkich wymiarach i aspektach, i w jego otwarciu się na coś 'absolutnego'" ^{[ 53 ]} Zależność grzechów „ekonomii" czy „struktur społecznych" od grzechu „indywidualnego", „osobistego" wygłasza wspomniana już Instrukcja autorstwa Ratzingera. „Wyzwolenie jest przede wszystkim i w pierwszym rzędzie wyzwoleniem z podstawowego zniewolenia grzechem. Jego celem i kresem jest wolność dzieci Bożych, będąca darem łaski. Jego następstwem logicznym jest wezwanie do wyzwolenia z różnorakich zniewoleń w dziedzinie kulturalnej, ekonomicznej, społecznej i politycznej, które ostatecznie wywodzą się z grzechu, a które równocześnie stanowią przeszkody utrudniające ludziom życie zgodne z ich godnością. Wyraźne rozróżnienie tego, co ma charakter podstawowy, oraz tego, co należy do konsekwencji, stanowi warunek niezbędny refleksji teologicznej nad wyzwoleniem." W przeciwnym razie jak mówi autor mamy do czynienia jedynie z „dewiacją lub ryzykiem dewiacji", ponieważ zakresu grzechu nie można zwężać "do tego, co określa się jako 'grzech społeczny'" ^{[ 54 ]} Trzeba więc, jak formułuje to z kolei Bovone, działać na rzecz nawrócenia serc "(...), gdyż grzech będący początkiem sytuacji niesprawiedliwych, w znaczeniu właściwym i pierwszym, jest aktem dobrowolnym, mającym swe źródło w wolności osoby. Tylko w znaczeniu pochodnym i wtórnym, w odniesieniu do struktur, można mówić o 'grzechu społecznym'" ^{[ 55 ]}

Przedstawiciele Kongregacji Nauki Wiary nie mają również wątpliwości gdzie należy szukać podstaw zniewolenia i przed jaką niewolą powinniśmy się bronić. „Chrystus — jak twierdzi Ratzinger — wyswobodził nas z grzechu oraz z niewoli prawa i ciała, która jest typową cechą sytuacji człowieka grzesznego. (...) Dlatego wolność w sensie całkowicie chrześcijańskim, którą cechuje życie w Duchu, nie może być mylona ze swobodą ulegania popędom ciała." ^{[ 56 ]}

Dlatego też nie o sprawiedliwe struktury, sprzyjające zdaniem hierarchii „popędom ciała", należy walczyć, ale jak twierdzą najwyżsi przedstawiciele Kościoła, o wolność religijną. ^{[ 57 ]} Jak to wyraźnie określił Paweł VI, „w wyzwoleniu zespolonym z ewangelizacją, która zdąża do wytworzenia struktur, służących obronie wolności ludzkich, musi zawierać się zabezpieczenie podstawowych praw człowieka, wśród których pierwsze miejsce zajmuje wolność religijna." ^{[ 58 ]} W podobnym tonie wypowiedział się w San Jose w czasie przemówienia do biskupów Ameryki Środkowej w 1983 roku Jan Paweł II, definiując na czym Kościół tego regionu powinien się skupić: „musimy — stwierdza papież — nieustannie czuwać nad tym, aby świat naszej wiary nie został wykorzeniony, nie uległ rozbiciu. Mogłoby to nastąpić, gdyby na miejsce treści wiary zostały wprowadzone kryteria czysto ludzkie bądź gdyby poddano w wątpliwość wewnętrzną spójność i zwartość symbolu wiary." ^{[ 59 ]} Priorytetem jest zatem utrzymanie prymatu ortodoksji nad ortopraksją; nie budowanie struktur społecznych i instytucji jest najważniejsze, ale „priorytet ewangelizacji" równoznaczny w tym wypadku z „odnową serc".

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Kto się bawi w Pana boga? Dlaczego intelektualiści nie bronią wolności i wartości demokratycznych?

Zobacz komentarze (8)..

Wyślij mailem..

Wersja do druku    PDF    MS Word