2. cykliczność procesów w przyrodzie i związane z nimi górne i dolne ograniczenia monotonicznych wzrostów zarówno pozytywnych, jak i negatywnych;

3. uczucia motywacyjne indywidualnych ludzi, jak i dominujących motywacji w organizacjach i społeczeństwach;

4. sztywność jako bardzo istotna generalna cech intensywności wszystkich procesów, i w tym motywacji.

Bardzo ważnymi uczuciami mającymi duży wpływ na sztywność uczuć motywacyjnych mają uczucia wiary, wątpliwości, pewności i niepewności. Natomiast z drugiej strony silny wpływ na sztywność systemów i procesów mają wielkości sił i zmian. Pomijamy zagadnienie energii, jako również ważną charakterystykę relacji podmiot-przedmiot, gdyż to wymaga zaprezentowania dodatkowych obszernych analiz, niemieszczących się objętościowo w tym artykule.

Jednym z najbardziej znanych i powszechnie akceptowanych naturalnych zasad moralnych choć różnie interpretowany i respektowany jest nakaz 'Nie zbijaj' . Wielu chrześcijańskich teologów, i nie tylko, uważa, że został on objawiony bezpośrednio przez Boga (Spong and Haines, 2000). Jednak niezależnie czy zgadzamy się, czy nie zgadzamy się z tą opinią, każda zasada musi posiadać ludzki element lub aspekt, jeżeli ma funkcjonować odpowiednio efektywnie. W innych słowach: poszukiwanie naturalnych źródeł i zasad w funkcjonowaniu ludzi prowadzi do ludzkiego umysłu jako naturalnego źródła zasad moralnych, co jednak nie wyklucza posiadania uczucia wiary w Boga. Zgodnie z analizą struktury zdania warunkowego pojęcie moralność jest pojęciem abstrakcyjnym ukształtowanym przez ludzki umysł będący pod stałym wpływem naturalnego otoczenia, którego abstrakcyjnym elementem może być również Bóg. Ponadto wszystkie zasady moralne są lingwistycznymi modelami.

Idea 'Nie zabijaj' pochodzi od psychologicznego mechanizmu tworzonego przez uczucia potrzeb i od istnienia nieustających zmian w przyrodzie, które zmieniają i/lub niszczą tożsamość oraz istnienie systemów, procesów i obiektów. Mechanizm uczuć potrzeb funkcjonuje w następujący sposób: Im trudniej zaspokoić pewną ludzką potrzebę, tym bardziej są silne efekty, albo czynniki warunkujące to zaspokojenie. Jednak relacja ta posiada ograniczenia, ponieważ przesadne trudności prowadzą do poszukiwania innych czynników zaspokających uczucia, albo do rozwoju innych uczuć. Natomiast z drugiej strony, zbyt łatwe zaspokajanie jakiegoś uczucia prowadzi do odpowiedniego osłabienia odczuwania tego uczucia.

Wyraźna trudność w zachowaniu oraz łatwość w niszczeniu tożsamości i istnienia każdego elementu przyrody jest jednym z bardzo ważnych elementów sformułowania idei ograniczenia, a nawet wyeliminowania zabójstw, a przecież w rzeczywistości nie jest możliwe wyeliminowanie zabójstw, ponieważ zmiany są nieustające, w których również jest miejsce na gwałtowne procesy, jakimi są zabójstwa. Pracujący psychologiczny mechanizm w sformułowaniu nakazu „Nie zabijaj" jest również podstawowym czynnikiem w tworzeniu dysproporcji społecznych i siły pieniędzy. Ponadto akceptacja idei "Nie zbijaj' dodatkowo wiąże się z uczuciem potrzeb bezpieczeństwa, które tworzy motywację do ograniczenia i zapobiegania gwałtownym procesom włącznie z zabójstwami. Należy zaznaczyć, że zabójstwo jest gwałtownym aktem zniszczenia życia organizmu w odróżnieniu do funkcjonujących stopniowych zmian (ewolucyjnych) jakimi są wzrost i starzenie.

Dlatego akceptujemy nakaz „Nie zabijaj" jako naturalną generalną zasadę funkcjonowania ludzi i społeczeństw niezależnie od wiary i religii. Logiczne rozwinięcie tej moralnej zasady prowadzi do nakreślenia naturalnego systemu moralności nie tylko w kontekście społecznym, ale również i w aspekcie otoczenia naturalnego. Najważniejszym elementem w tym rozwinięciu jest odpowiedź na następujące pytanie. Jakie czynniki determinują pełną realizację tego nakazu? Zgodnie z naszym lingwistycznym modelem funkcjonowania ludzi i społeczeństw uważamy, że najważniejszym czynnikiem jest intensywność zmian (poziom agresji) w społeczeństwie, która zależy od motywacji i zachowania się ludzi i organizacji w społeczeństwie. Natomiast motywacje i zachowanie zależą od funkcjonowania społecznych i naturalnych systemów, które funkcjonują na bazie psychologicznego mechanizmu uczuć potrzeb. Szczególnie lingwistyczne pojęcie 'pole sił' prowadzi do wniosku, że intensywność społecznych procesów silnie zależy od różnych społecznych dysproporcji i izolacji pomiędzy różnymi warstwami społecznymi, które właśnie determinują społeczne pola sił (Turkiewicz and Turkiewicz, 2001). Im większe są dysproporcje i słabsze izolacje między społecznymi warstwami, tym w mniejszym stopniu nakaz 'Nie zbijaj' jest realizowany, oraz odwrotnie. Szczególnie ewidentnymi przykładami tego są wojny, rewolucje i naturalne katastrofy.

Dlatego optymalne wypełnianie nakazu 'Nie zabijaj' wymaga, aby intensywność społecznych procesów była odpowiednio ograniczona zarówno od góry, jak i od dołu unikając przesadnie dużą i małą intensywność, które prowadzą do zniszczenia społeczeństwa. Przykładowo, rozwinięcie przesadnie szybkich procesów ekonomicznych prowadzi do wzrostu oszustw, kradzieży, zabójstw, wojen i zniszczeń przyrody, ponieważ to są najbardziej efektywne metody rozwoju monotonicznego wzrostu. Z drugiej strony społeczeństwa, które nie rozwijają ekonomiczne procesy z odpowiednią intensywnością są skazane na degradację prowadzącą do ewentualnego ich zniszczenia. Odpowiednie ograniczenie intensywności jest możliwe i korzystne tylko poprzez kształtowanie cyklicznych procesów w zgodzie z naturalnymi rytmami otoczenia naturalnego. Takie rozumienie realizacji nakazu 'Nie zabijaj' jest koniecznym warunkiem dla harmonicznego funkcjonowania ludzi, społeczeństw i przyrody. Dlatego tak zwane naturalne albo demokratyczne prawa powinny być formułowane i stosowane zgodnie z zaprezentowanym schematem. Jeżeli prawo jest niezgodne z tym schematem, to jest niemoralnym prawem.

Generalnie ewidentnym jest, że tylko odpowiednio silni ludzie i silne organizacje mogą realizować gwałtowne procesy. Dlatego w celu ograniczenia w jak największym stopniu niemoralnych gwałtownych społecznych procesów, społeczeństwo musi ograniczyć ich rozwój i/lub aktywność niezależnie czy to są siły polityczne, ekonomiczne, religijne, militarne lub inne. To jest konieczny warunek, aby społeczne procesy przebiegały w sposób cykliczny i ewolucyjny.

W kontekście społecznych procesów, szczególnie ważną rolę pełnią motywacje. Bardzo znaczące są te motywacje, które silnie determinują aktywność ludzi, organizacji i społeczeństw. W szczególności, negatywne i niemoralne motywacje są przesadnie silne i sztywne motywacje monotonicznego wzrostu. Takie motywacje prowadzą do najbardziej gwałtownych zniszczeń. Historia ludzkości zawiera straszne przykłady rozwoju i realizacji motywacji tworzenia najsilniejszego państwa, ekonomii, religii i innych organizacji, które zawsze prowadziły do wielkich zniszczeń i ludzkich tragedii. W przeciwieństwie do tego motywacje wzrostu powinny być rozwijane w ewolucyjny sposób w powiązaniu z odpowiednimi cyklicznymi procesami zarówno społecznymi, jak i przyrodniczymi.

Zagadnienie tworzenia racjonalnych albo moralnych motywacji jest ściśle związane z psychologicznym mechanizmem funkcjonowania uczuć wiary i wątpliwości lub pewności i niepewności. Podstawowym i koniecznym, choć niewystarczającym warunkiem istnienia społecznego systemu sprzyjającemu kształtowaniu racjonalnych, elastycznych i moralnych motywacji jest wolność wyrażania opinii. Aby taki system był efektywny, musi istnieć otwarta krytyka, która powinna prowadzić do właściwego rozwiązywania analizowanych problemów w krytyce. Nieszczęśliwie się składa dla naszych współczesnych społeczeństw, że politycy i „biznesmeni" ignorują szeroką usprawiedliwioną krytykę źle funkcjonującego ekonomicznego i politycznego systemu. Ta sytuacja powoduje, że konstytucyjne prawo wolności wyrażania opinii ma bardzo mały wpływ na funkcjonowanie współczesnego systemu społecznego charakteryzującego się bardzo silną i sztywną motywacją monotonicznego wzrostu. Połączenie tego z monotonicznym wzrostem populacji ludzi na świecie jest najważniejszym czynnikiem zaostrzającym problemy socjalno-ekonomiczne, terroryzmu i zniszczenia otoczenia naturalnego.

Każde ludzkie zachowanie lub aktywność włączając w to moralne może być spontaniczne lub wymuszone. Wszystkie społeczne systemy i organizacje tworzą odpowiednie mechanizmy wymuszania i stymulacji pewnych aktywności i zachowań ludzi należących do nich. Im większe siły są użyte do wymuszania i stymulacji oraz im na większą liczbę ludzi mają one wpływ, to większa jest intensywność (agresja) społecznych procesów i w mniejszym stopniu jest realizowany nakaz 'Nie zabijaj'. Ponieważ największe siły społeczne mają największy wpływ na kształtowanie się funkcjonowania społecznych systemów i organizacji, to dlatego są one najbardziej odpowiedzialne za poziom agresji w społeczeństwie. Dlatego moralna ocena musi być ukierunkowana do najsilniejszych, najbogatszych, najbardziej wykształconych ludzi, organizacji i państw. W przeciwieństwie do tego jest nielogiczne mówienie o niemoralności niewolników, biednych i słabych ludzi organizacji i państw, ponieważ ich zachowania są bardzo silnie wymuszone przez ich otoczenie.

W krajach, w których funkcjonuje polityczna demokracja, ocena moralności zwykle jest analizowana jako zachowanie się ludzi zgodnie z obowiązującymi w nich prawami. Dlatego w naukach prawniczych istnieje dylemat: czy niemoralne prawo powinno być respektowane? Uważamy, że odpowiednio silne wymuszenie respektowania niemoralnego prawa, jak na przykład ekstremalny przypadek zagrożenia życiu, nie może być oceniany jako niemoralny akt. Lecz dobrowolne respektowanie niemoralnego prawa jest niemoralnym czynem. Ponieważ najbardziej silni ludzie w społeczeństwach mają największy wpływ na tworzenie i przestrzeganie prawa, dlatego oni są najbardziej odpowiedzialni za prawo z moralnym obliczem.

Zaprezentowane związki pomiędzy moralnością i funkcjonowaniem społeczeństwa mogą być zredukowane do następującej prostej idei korespondującej z naszymi poprzednimi analizami. Kiedy indywidualni ludzie, organizacje i społeczeństwa są przesadnie agresywni w stosunku do swego otoczenia, to agresywność ta manifestuje się w niszczeniu/zabijaniu elementów ich otoczenia. Z drugiej strony, jeżeli poziom agresywności jest przesadnie niski, to one mogą być zniszczone lub zabite przez otoczenie. Dlatego najbardziej właściwym sposobem wypełniania nakazu 'Nie zabijaj' jest utrzymywanie poziomu agresji na optymalnym poziomie, który również zależy od otoczenia. Ponieważ te poziomy, bez których człowiek, organizacja, społeczeństwo i inny system nie może istnieć, zależą od społecznych systemów, jak prawny, polityczny, ekonomiczny i religijny, dlatego te systemy i ludzie, którzy je tworzą i utrzymują są najbardziej odpowiedzialni za wypełnianie nakazu 'Nie zabijaj'.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Źródła moralności Na początku była moralność...

Wyślij mailem..

Wersja do druku    PDF    MS Word