Autor tekstu: Mark Isaak

Tłumaczenie: Sławomir Piechaczek

Życie wewnętrzne człowieka, jego duchowość przejawia się na wiele sposobów. Niektórzy ludzie uważają, iż teoria ewolucji przeczy istnieniu ich Boga. Dla innych Bóg jest nieodłączny od teorii ewolucji, kryje się za mechanizmem natury; uważają oni, że potrzeba ewidentnie nadnaturalnych dowodów na rzecz istnienia Boga skutecznie przeczy jego istnieniu. U jeszcze innych możemy dostrzec wielką różnorodność zupełnie odmiennych spojrzeń. Ta rozpiętość jest charakterystyczna tak dla naukowców, jak i dla całej populacji. Można nie zrozumieć wszystkich tych spojrzeń, jednak udawanie, iż one nie istnieją, jest szczytem braku wrażliwości. Jedno stanowisko na pewno nie będzie nigdy odpowiadało wszystkim, a próba narzucenia go innym, nikomu — prócz handlarzy bronią — na pewno nie przyniesie korzyści.

W myśl podobnego twierdzenia odrzucenie a priori zasad naturalizmu umożliwia wykrycie projektu. ^{[ 9 ]} To twierdzenie również, jak łatwo dostrzec, jest ewidentnie fałszywe i nie tylko dlatego, że naukowcy wcale nie muszą trzymać się zasad naturalizmu. Atoli, nawet jeśli je przyjmiemy, wykrycie projektu jest jak najbardziej możliwe. Jeden przykład znajdziemy u Carla Sagana, który wskazał na to, iż projekt może być wywnioskowany z ciągu bitów wyliczających kilka początkowych liczb pierwszych. Rzeczywiście, jest to ulubiony przykład jednego z głównych zwolenników inteligentnego projektu. ^{[ 10 ]} Carl Sagan na pewno nie zakładał wyjątków od naturalizmu, kiedy proponował tę drogę dla wykrycia projektu. (Warto zauważyć, że naukowcy skupieni wokół programu badawczego SETI szukają świadectw całkowicie innego rodzaju. Nie szukają żadnych innych wzorców sygnałów poza wąskopasmowymi, które uznają za prawdopodobny wskaźnik, oparty o to, co robią ludzie ^{[ 11 ]}. Można nawet odkryć świadectwa wskazujące na projekt biologicznych organizmów; na przykład, zapisy jakiejś starożytnej cywilizacji pozaziemskiej, opisujące ich bioinżynierię na Ziemi. Wykrywanie projektu jest już stałą częścią nauki; nie trzeba zmieniać istniejących praktyk naukowych, by to umożliwić.

3. Na czym bazuje nauka

Wielu ludzi, wliczając w to pewnych naukowców, źle rozumiejąc podstawy nauki wierzy, że przyjmuje ona naturalizm w pewnej określonej formie. Jak wspomnieliśmy wyżej, chociaż fundamentem nauki jest natura, to nauka nie bazuje na naturalizmie. By wyjaśnić to zagadnienie wyczerpująco, musimy powiedzieć coś o tym, czym nauka jest i co jest jej podstawą. Wśród filozofów panuje niezgoda co do precyzyjnej definicji nauki, jednak dla naszych celów, nie potrzebujemy wcale rzucać się na takie głębokości. Wystarczy, że zajmiemy się jedynie podstawowymi założeniami filozoficznymi czynionymi przez naukę oraz właściwościami nauki, które im zasadniczo odpowiadają.

Pewne podstawowe filozoficzne założenia okazują się czymś niezbędnym, gdyż nie możemy formułować wniosków, póki nie mamy gruntu, na którym moglibyśmy je osadzić. Czy zdajemy sobie z tego sprawę, czy nie, w zasadzie każdy z nas dokonuje kilku podstawowych filozoficznych założeń; większość ludzi nazwie je zdrowym rozsądkiem. Po pierwsze, zakładamy, że nasze wspomnienia nie są zupełnie błędne; innymi słowy, że przeszłość jest (lub była) czymś rzeczywistym. Po drugie, dokonujemy założenia na temat przyszłości; mianowicie, że wzorce i zasady, które do tej pory były źródłem prawdy i skutecznego działania, pozostaną nim dalej. Te dwa założenia skłaniają do refleksji nad innym, mianowicie założeniem ciągłości zjawisk. Większość ludzi zakłada również, że istnieje niezależna od nich rzeczywistość i że nasze zmysły dają, przynajmniej częściowo, trafne tego oznaki.

Założenie ciągłości zjawisk jest użyteczne dla wszystkich. Na przykład, weźmy pod uwagę jedzenie. By znaleźć pożywienie musimy dokonać założeń dotyczących przeszłości oraz jej stosowalności w przyszłości, i to nawet w przypadku gdy znalezienie jedzenia nie oznacza nic więcej prócz przypomnienia sobie, co znajduje się w kuchennym kredensie. Potrzebujemy znów założeń, by określić — dajmy na to — czy środek do czyszczenia rur kanalizacyjnych nie stał się dziś niespodziewanie jadalny. Również potrzebujemy założeń, by zdecydować, czy rzecz, która wygląda i smakuje jak jabłko jest w rzeczy samej jabłkiem, a nie starym butem. Krótko mówiąc, założenia są czymś niezbędnym — potrzebujemy ich do przeżycia.

Te podstawowe założenia — przeszłość, którą jesteśmy w stanie zapamiętać, przewidywalna przyszłość i dająca się zaobserwować, zewnętrzna rzeczywistość — są jedynymi założeniami czynionymi przez naukę (nawiasem mówiąc, niektórzy filozoficzni idealiści odrzucają nawet założenie dotyczące zewnętrznej rzeczywistości). Nauka w gruncie rzeczy nie dokonuje żadnych innych założeń. Dysponując postrzeganiem i pamięcią, łatwo odnotujemy, iż w świecie występują pewne prawidłowości, natomiast dzięki indukcji możemy sprawić, by stały się one dla nas czymś użytecznym. Inaczej mówiąc, możemy się uczyć. Nauka przyjmuje jedynie, że istnieje przeszłość, teraźniejszość i przyszłość, o których możemy cośkolwiek wiedzieć. Zatem, na początek mamy to; rzeczywisty świat zapewnia resztę.

Warto powtórzyć, iż te założenia nie ograniczają się wyłącznie do nauki. Dokonują ich wszyscy. Potwierdza to praktyka życia codziennego, nawet jeśli przeczą temu słowa. Większość ludzi prócz podstawowych założeń czyni także dodatkowe; jednak nie ulega wątpliwości, iż te pierwsze są fundamentem, po którym stąpamy wszyscy bez wyjątku.

Niektórzy ludzie sądzą, że nauka przyjmuje dodatkowe założenia, jednak w rzeczywistości tak nie jest. Możemy na przykład powiedzieć, że nauka przyjmuje, iż prawa natury zawsze były stałe ^{[ 12 ]}. Jednakże nie jest to założenie, tylko konkluzja. Niezmienność naturalnych praw jest czymś, co naukowcy aktywnie badają. Dotychczas udało się stwierdzić, że w ciągu ostatnich sześciu miliardów lat nie zaszła żadna zmiana, istnieją jednak pewne świadectwa (wciąż stosunkowo słabe) na to, że stała subtelna struktury zmieniła się nieznacznie przed tym czasem. ^{[ 13 ]}

Założenie, iż u podstaw nauki leży naturalizm, jest jednym z wielu założeń, które nauce się niesłusznie przypisuje. Nauka nie dokonuje takich założeń; nie przyjmuje, że niebiosa są niezbędne, podobnie jak nie przyjmuje, że są one nieobecne; nie przyjmuje, że cuda się zdarzają, jak i nie przyjmuje — a priori — że nigdy nie miały miejsca. (Więcej na temat cudów i nauki poniżej). Nauka jest działalnością polegającą na sprawdzaniu założeń, a nie na dodawaniu nowych. Poszczególni naukowcy mogą mieć takie lub inne przekonania, jednak niedopuszczalne jest to, by uznać je za podstawę nauki.

To, że cała nauka opiera się na obserwacjach przyrody, prowadzi niektórych badaczy do stwierdzenia, iż musi ona zakładać naturalizm metodologiczny ^{[ 14 ]}. Jednak chwila zastanowienia wystarczy, by uznać, że jest to roszczenie idące zbyt daleko. Obserwacje, na których bazuje nauka odnoszą się, jak już powiedzieliśmy, do przyrody, natomiast zjawiska, które zwiemy nadnaturalnymi nie są obserwowalne, przynajmniej nie bezpośrednio. Mimo to naukowcy nie odrzucają możliwości, że nadnaturalne siły mogą — w teorii — spowodować efekty, które będziemy w stanie zaobserwować. Rzeczywiście, przeprowadzono kilka badań nad zjawiskami, które większość ludzi uznałaby za nadnaturalne, wliczając w to moc modlitwy ^{[ 15 ]}, przepowiadanie przyszłości ^{[ 16 ]}, proroctwa ^{[ 17 ]}, życie po śmierci ^{[ 18 ]}, percepcję pozazmysłową ^{[ 19 ]} i inne. Również pewne organizacje czynnie wspierają badania nad zjawiskami nadnaturalnymi. ^{[ 20 ]} Z trudem jednak przychodzi nazwanie nauki naturalistyczną, kiedy aktywnie wnika ona w to, co nadnaturalne.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Ewolucjonizm w filozofii Mój humanizm naturalistyczny

Zobacz komentarze (2)..

Wyślij mailem..

Wersja do druku    PDF    MS Word