Wyrok Wielkiej Izby Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie  Lautsi v. Włochy

Źródło tłumaczenia: dr Paweł Borecki, Katedra Prawa Wyznaniowego Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego.

WIELKA IZBA

SPRAWA LAUTSI I INNI p. WŁOCHOM

(Skarga nr 30814/06)

WYROK

STRASBURG

18 marca 2011 r.

Ten wyrok jest prawomocny, ale może zostać poddany zmianom redakcyjnym.

W sprawie Lautsi i Inni p. Włochom,

Europejski Trybunał Praw Człowieka zasiadający w składzie Wielkiej Izby złożonej z następujących sędziów:

Jean-Paul Costa, Przewodniczący,
Christos Rozakis,
Nicolas Bratza,
Peer Lorenzen,
Josep Casadevall,
Giovanni Bonello,

Nina Vajić,
Rait Maruste,
Anatoly Kovler,
Sverre Erik Jebens,
Päivi Hirvelä,
Giorgio Malinverni,
George Nicolaou,
Ann Power,
Zdravka Kalaydjieva,

Mihai Poalelungi,
Guido Raimondi, sędziowie,
orazErik Fribergh, Kanclerz,

po rozpoznaniu sprawy na posiedzeniu niejawnym w dniach 30 czerwca 2010 r. i 16 lutego 2011 r.,

wydaje następujący wyrok, który został przyjęty w ostatnim dniu z wyżej wymienionych:

POSTĘPOWANIE

1.Sprawa wywodzi się ze skargi (nr 30814/06) przeciwko Republice Włoskiej wniesionej do Trybunału na podstawie artykułu 34 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (zwanej dalej „Konwencją") przez obywatelkę Włoch, P. Soile Lautsi (zwaną dalej „skarżącą") w dniu 27 lipca 2006 r. W swojej skardze skarżąca stwierdziła, że działa w imieniu własnym oraz swoich małoletnich (wówczas) dzieci, Dataico i Samiego Albertin. Dzieci skarżącej, które w międzyczasie uzyskały pełnoletniość, potwierdziły chęć pozostania skarżącymi w sprawie (i zwane są dalej „drugim i trzecim skarżącym").

2.Skarżący reprezentowani byli przez P. N. Paolettiego, prawnika praktykującego w Rzymie. Rząd Włoski (zwany dalej „Rządem") był reprezentowany przez swojego pełnomocnika, P. E. Spataforę i zastępców-współpełnomocników P. N. Lettieriego i P. P. Accardo.

3.Skarga została przydzielona do Drugiej Sekcji Trybunału (zgodnie z regułą 52 § 1 Regulaminu Trybunału). 1 lipca 2008 r. Izba tej Sekcji złożona z następujących sędziów: Françoise Tulkens, Antonella Mularoni, Vladimiro Zagrebelsky, Danutė Jočienė, Dragoljub Popović, András Sajó i Işıl Karakaş, zadecydowała o poinformowaniu Rządu o fakcie wniesienia przedmiotowej skargi; stosując postanowienia Artykułu 29 § 3 Konwencji Izba zadecydowała też o jednoczesnym zbadaniu dopuszczalności i przedmiotu skargi.

4.3 listopada 2009 r. Izba tej samej Sekcji złożona z następujących sędziów: Françoise Tulkens, Ireneu Cabral Barreto, Vladimiro Zagrebelsky, Danutė Jočienė, Dragoljub Popović, András Sajó i Işıl Karakaş, uznała skargę za dopuszczalną i jednogłośnie stwierdziła, że nastąpiło naruszenie Artykułu 2 Protokołu nr 1 wraz z Artykułem 9 Konwencji oraz, że nie zaszła potrzeba rozważenia zażalenia zgodnie z Artykułem 14 Konwencji.

5.28 stycznia 2010 r. Rząd złożył wniosek o przekazanie sprawy do Wielkiej Izby zgodnie z Artykułem 43 Konwencji oraz regułą 73 Regulaminu Trybunału. 1 marca 2010 r. zespół Wielkiej Izby przyjął wniosek.

6.Skład Wielkiej Izby został określony zgodnie z postanowieniami Artykułu 26 § 4 i 5 Konwencji oraz regułą 24 Regulaminu Trybunału.

7.Zarówno skarżący, jak i Rząd złożyli pisemne obserwacje dotyczące przedmiotu sprawy.

8.Zezwolenie na interwencję w procedurze pisemnej (zgodnie z Artykułem 36 § 2 Konwencji oraz regułą 44 § 2 Regulaminu) udzielone zostało trzydziestu trzem członkom Parlamentu Europejskiego działającym łącznie, organizacji pozarządowej Greek Helsinki Monitor, która wcześniej interweniowała przed Izbą, organizacji pozarządowej Associazione nazionale del libero Pensiero, organizacji pozarządowej European Centre for Law and Justice, organizacji pozarządowej Eurojuris, organizacjom pozarządowym International Committee of Jurists, Interights i Human Rights Watch, działającym łącznie, organizacjom pozarządowym Zentralkomitee der deutschen Katholiken, Semaines sociales de France i Associazioni cristiane lavoratori italiani, działającym łącznie, a także Rządom Armenii, Bułgarii, Cypru, Federacji Rosyjskiej, Grecji, Litwy, Malty, Monako, Rumunii i Republiki San Marino.

Rządy Armenii, Bułgarii, Cypru, Federacji Rosyjskiej, Grecji, Litwy, Malty i Republiki San Marino otrzymały zezwolenie na wspólną interwencję w procedurze ustnej.

9.Otwarta dla publiczności rozprawa odbyła się w Pałacu Praw Człowieka w Strasburgu 30 czerwca 2010 r. (zgodnie z regułą 59 § 3 Regulaminu).

Przed Trybunałem stawili się:

(a) w imieniu pozwanego Rządu
P. Nicola Lettieri, współpełnomocnik,
P. Giuseppe Albenzio, doradca,

(b) w imieniu skarżących
P. Nicolò Paoletti, pełnomocnik,
P. Natalia Paoletti,
P. Claudia Sartori, doradcy;

(c) w imieniu rządów Armenii, Bułgarii, Cypru, Federacji Rosyjskiej, Grecji, Litwy, Malty i Republiki San Marino, interwenientów będących stronami trzecimi:

P. Joseph Weiler, Profesor nauk prawnych, New York University, pełnomocnik,
P. Stepan Kartaszjan, Zastępca Stałego Przedstawiciela Armenii przy Radzie Europy,
P. Andrej Tehow, Ambasador, Stały Przedstawiciel Bułgarii przy Radzie Europy,
P. Yannis Michilides, Zastępca Stałego Przedstawiciela Cypru przy Radzie Europy,
P. Vasileia Pelekou, Zastępca Stałego Przedstawiciela Grecji przy Radzie Europy,
P. Darius Šimaitis, Zastępca Stałego Przedstawiciela Litwy przy Radzie Europy,
P. Joseph Licari, Ambasador, Stały Przedstawiciel Malty przy Radzie Europy,
P. Georgi Matjuszkin, Przedstawiciel Rządu Federacji Rosyjskiej,
P. Guido Bellatti Ceccioli, współpełnomocnik Rządu Republiki San Marino, doradcy.

Trybunał wysłuchał wypowiedzi P. Nicolò Paolettiego, P.Natalia Paoletti, P. Lettieri, P. Albenzio and P. Weilera.

STAN FAKTYCZNY

I. OKOLICZNOŚCI SPRAWY

10.Skarżąca i jej dwaj synowie, Dataico i Sami Albertin, także skarżący, urodzili się, odpowiednio, w 1957, 1988, 1990 r. Zamieszkują we Włoszech. W roku szkolnym 2001-2002 Dataico i Sami uczęszczali do Istituto comprensivo statale Vittorino da Feltre, państwowej szkoły w miejscowości Abano Terme. Krucyfiksy wisiały na ścianach we wszystkich salach lekcyjnych w tej szkole.

11.22 kwietnia 2002 r., podczas zebrania dyrekcji szkoły mąż skarżącej poruszył kwestię obecności symboli religijnych, a w szczególności wspomnianych krucyfiksów, w salach lekcyjnych oraz zapytał o możliwość ich usunięcia. 27 maja 2002 r. stosunkiem dziesięciu głosów za do dwóch przeciw i jednego wstrzymującego się, dyrekcja szkoły zadecydowała o pozostawieniu symboli religijnych w szkole.

12.23 lipca 2002 r. skarżąca zaskarżyła tę decyzję do Sądu Administracyjnego w Veneto, podnosząc naruszenie zasady świeckości [państwa] wynikające, jej zdaniem, z artykułów 3 (zasada równości) i 19 (wolność wyznania) Konstytucji Republiki Włoskiej oraz Artykułu 9 Konwencji a także zasady bezstronności administracji publicznej (artykuł 97 Konstytucji).

13.3 października 2002 r. Minister Edukacji, Nauki i Szkolnictwa Wyższego przyjął Dyrektywę nr 2666, polecając właściwym służbom Ministerstwa podjęcie działań niezbędnych do sprawdzenia czy dyrekcje szkół zapewniły obecność krucyfiksów w salach lekcyjnych (zob. § 24 poniżej).

30 października 2003 r. Minister przystąpił do postępowania wszczętego przez skarżącą. Minister podnosił, że jej skarga jest bezpodstawna z uwagi na treść artykułu 118 dekretu królewskiego nr 965 z 30 kwietnia 1924 r. (regulamin wewnętrzny szkół gimnazjalnych) oraz artykułu 119 dekretu królewskiego nr 119 z 26 kwietnia 1928 r. (zatwierdzającego ogólny regulamin szkolnictwa podstawowego; zob. niżej § 19), które to przepisy stanowią podstawę umieszczania krucyfiksów w salach lekcyjnych szkół publicznych.

14.Orzeczeniem z dnia 14 stycznia 2004 r. Sąd Administracyjny zwrócił się do [włoskiego] Sądu Konstytucyjnego o zbadanie zgodności z konstytucją (zasadą świeckości Państwa oraz artykułami 2, 3, 7, 8, 19 i 20 Konstytucji) artykułów 159 i 190 dekretu z mocą ustawy nr. 297 z 16 kwietnia 1994 r. (zatwierdzającego tekst jednolity zbioru obowiązujących przepisów dotyczących edukacji i szkolnictwa) w zbiegu z artykułami 118 i 119 wyżej wymienionych dekretów królewskich, oraz artykułu 676 tegoż dekretu z mocą ustawy,

Artykuły 159 i 190 zobowiązują organy samorządu terytorialnego do zakupywania i dostarczania elementów wyposażenia szkół podstawowych i średnich. Artykuł 119 dekretu z 1928 r. stanowi, że we wszystkich salach lekcyjnych musi znajdować się krucyfiks a artykuł 118 dekretu z 1924 r. stanowi, że w każdej sali lekcyjnej musi być umieszczony portret króla i krucyfiks. Zgodnie z artykułem 676 dekretu z mocą ustawy nr 297 przepisy niewłączone do tekstu jednolitego pozostają w mocy, „z wyłączeniem przepisów sprzecznych bądź niedających się pogodzić z tekstem jednolitym, które tracą moc".

Orzeczeniem z 15 grudnia 2004 r. Sąd Konstytucyjny uznał, że pytanie konstytucyjne jest wyraźnie niedopuszczalne z uwagi na to, że w rzeczywistości dotyczyło ono tekstów, które — nie mając charakteru ustawy, a jedynie aktu wykonawczego (wyżej wspomniane artykuły 118 i 119 ) — nie mogą stanowić przedmiotu kontroli konstytucyjnej.

15.17 marca 2005 r. Sąd Administracyjny oddalił skargę. Uznawszy, że artykuł 118 dekretu królewskiego z 30 kwietnia 1924 r. i artykuł 119 dekretu królewskiego z 26 kwietnia 1928 r. nadal stanowią obowiązujące prawo i podkreśliwszy, iż „zasada świeckości Państwa stanowi obecnie część dziedzictwa prawnego Europy i demokracji zachodnich", Sąd Administracyjny orzekł, że uwzględniając przekaz, jaki obecność krucyfiksów w salach lekcyjnych szkół państwowych powinna wyrażać, fakt ten nie stanowi naruszenia wspomnianej zasady. Sąd stwierdził, w szczególności, że chociaż krucyfiks jest bez wątpienia symbolem religijnym, stanowi on w większym stopniu symbol chrześcijaństwa w ogóle niż tylko katolicyzmu, będąc tym samym punktem odniesienia dla innych wyznań. Ponadto, zdaniem Sądu, krucyfiks jako symbol historyczny i kulturowy jest częścią tożsamości narodu włoskiego, co przejawia się w tym, że „reprezentuje on w pewien sposób charakter rozwoju historycznego i kulturowego [Włoch] i ogólnie całej Europy, stanowiąc dobry wyraz syntezy tego rozwoju". Sąd Administracyjny stwierdził ponadto, że krucyfiks powinien być też uznawany za symbol systemu wartości, na którym opiera się włoska Konstytucja. W uzasadnieniu swojego orzeczenia Sąd stwierdził:

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Masoneria i nauka a Kościół i boży ład Rozum zdradzony o świcie

Zobacz komentarze (12)..

Wyślij mailem..

Wersja do druku    PDF    MS Word