|
|
 |
Archiwum streszczeń artykułów
Jak ślimak z rumakiem
Elżbieta Binswanger-Stefańska (02-03-2008) | | Zmagania humanistów z Kościołem można by porównać do wyścigu konia ze ślimakiem: w pierwszych ułamkach sekundy po starcie idą jeszcze łeb w łeb... ale już za moment widać kto kogo w tyle zostawi. Uniwersytety pełne były teologów, uczeni skupiali się wokół dworów papieży, kardynałów, biskupów, jedni od drugich byli zależni, jedni drugich wyklinali. Ale bieg już się zaczął. Ślimak czy Rumak? W niekończącej się dyskusji o wierze i nauce, dobrze jest przyjrzeć się, jak to wtedy było, gdy nauka startowała razem z wiarą. Do tekstu.. | | |
Ku rozsądnemu podejściu do kwestii izraelsko-palestyńskiej
Edmund Standing (02-03-2008) | | Uczestniczyłem
w wielu spotkaniach, na których domniemani socjaliści, zwolennicy państwa świeckiego
i demokracji mówili ciepło o organizacjach Hamas i Hezbollah oraz ich dżihadzie
i
przeciwko jednemu z naszych demokratycznych sojuszników - państwu Izrael.
"Argumenty" sięgają od okrzyku w stylu George'a Gallowaya "Niech żyje opór!",
do tchórzliwego podejścia tych, którzy wierzą, że zaprzestanie poparcia
Izraela "ochroni" nas przed terroryzmem. Lewicowi liberałowie dwoją się i
troją, żeby "zrozumieć" lamenty dżihadystów, którzy
przechwycili kampanię o prawa obywatelskie Palestyńczyków. Do tekstu.. | | |
Nie wiń chemikaliów za nieistniejącą epidemię
Dan Gardner (02-03-2008) | | Główną przyczyną tego, że widzimy teraz więcej raka, jest po prostu to, że "więcej
ludzi nie umiera z innych przyczyn. Nie umieramy na choroby zakaźne dzieciństwa.
Nie umieramy na gruźlicę" - mówi wybitny kanadyjski specjalista. Kiedy więc aktywiści mówią, że powinniśmy się niepokoić śladami pestycydów i herbicydów w naszej żywności, nie przedstawiają realistycznego problemu podbudowanego dowodami naukowymi. Spekulują. Fantazjują. Wymyślają. Opowiadają przerażające historie, które zdecydowanie zbyt wielu dziennikarzy bezkrytycznie akceptuje i przekazuje publiczności. Do tekstu.. | | |
XX wiek według Łysiaka
Waldemar Marciniak (02-03-2008) | | Książka Łysiaka to pozycja wielce rozczarowująca, momentami żenująca. Zastosowanie formuły: wszyscy wokół kłamią, tylko ja mówię prawdę, to dość tani chwyt erystyczny, trafia on jednak w Polsce na podatny grunt. Wygłaszane autorytatywnym tonem twierdzenia są najczęściej tylko interpretacją zdarzeń z punktu widzenia określonej ideologii, a nie prawdami objawionymi. Wielu zachwyconych czytelników "Stulecia kłamców" dziękuje Łysiakowi za to, że otworzył im oczy na rzeczywistość. Jeżeli ta książka otwiera oczy na cokolwiek, to chyba jedynie na stan polskiej myśli konserwatywnej. Do tekstu.. | | |
Nierozważny Banasik albo o nieroztropności Russella
Adrian Krysiak (02-03-2008) | | Zacznijmy od znaczeń kluczowych słów i wyrażeń. Nieroztropny Russell to Russell "nieodznaczający się zdolnością trafnej orientacji, rozsądkiem, rozwagą". Nieroztropny czyn Russella to czyn (tegoż Russella) "świadczący o braku bystrości, rozwagi, rozsądku". Nierozważny Banasik to Banasik "któremu brak rozwagi". Nierozważny czyn Banasika to czyn (tegoż Banasika) "świadczący o braku rozwagi, nierozsądny, nieoględny, nieostrożny". Słownik synonimów podaje ponadto, iż wyrazy nieroztropny i nierozważny, a także nierozsądny i nieracjonalny są parami bliskoznaczne. Idzie więc o racjonalność; racjonalność czynów oraz leżących u ich podstaw przekonań Do tekstu.. | | |
Symbole alchemii - interpretacja według Carla Gustava Junga
Ilona Wojtarowicz (02-03-2008) | | Obszerna literatura dotycząca alchemii, doprowadziła Junga do przekonania, że alchemicy zajmowali się przeważnie procesami psychologicznymi, wyrażanymi w pseudochemicznym języku symbolicznym. Kiedy odkrył, że wiele z sennych symboli jego pacjentów, pokrywa się z symbolami alchemików, poświęcił studiom alchemii ostatnie lata życia. Podczas swoich badań, doszedł do przekonania, że alchemia to niezwykle złożony system symboli, które można połączyć z archetypami kolektywnej podświadomości oraz procesami indywiduacji. Zdaniem Junga aspekt alegoryczny alchemii wysuwa się na plan pierwszy. Do tekstu.. | | |
Ijime a samobójstwa uczniów w Japonii
Joanna Śliwa (02-03-2008) | | Znęcanie się nad rówieśnikami w szkole ma miejsce na całym świecie. Jednak w Japonii ma ono inny charakter i związane jest z innymi czynnikami. Ijime oznacza psychiczne i fizyczne znęcanie się uczniów na kolegach z tej samej klasy, które trwa przez dłuższy okres. Ma zawsze charakter grupa-jednostka. W większości prześladowane są osoby, które różnią się od innych. Np. są biedne, nieśmiałe, trochę wolniejsze w pracy na zajęciach, albo wręcz odwrotnie, są zbyt zdolne, lepiej umieją angielski, mają inne maniery czy sposób myślenia. Do tekstu.. | | |
Rozwój systemów demokratycznych w wybranych państwach Unii Europejskiej
Jerzy Kolarzowski (02-03-2008) | | Wśród 27 państw Unii Europejskiej możemy wyróżnić takie, których
historyczny rozwój tworzył rozwiązania modelowe, i takie, które na drogę demokracji parlamentarnej wkroczyły dopiero w XIX
wieku, a i później ich system polityczny przyjmował formy totalitarne, a
wreszcie te, które swą demokrację wykuwają z
kilkuwiekowym opóźnieniem. Można tu wyróżnić trzy modele interpretacji
zjawisk politycznych w obrębie systemów demokratycznych - spojrzenie
zdominowane przez więzy krwi, relatywizm, czy pragmatyzm, a wreszcie
idealizm. Do tekstu.. | | |
Dlaczego Polonia chicagowska nie lubi G. W. Busha?
Dariusz Wisniewski (02-03-2008) | | Neokonserwatyści nie działają sekretnie. Ich jawna doktryna filozoficzno-wojenna zakłada konieczność militarnej obecności USA wszędzie tam, gdzie zagrożone są amerykańskie interesy. Polonia zredukowała doktrynę neokonserwatyzmu do żydowskich wpływów. Nic więcej nie trzeba tłumaczyć. To "sleepers" - niby Amerykanie, ale przeradzający się w odpowiedniej chwili w "pejsatych". Można zapytać się Łucji Śliwy, radiowej spikerki w polonijnym Chicago, która w materii spisków żydowskich jest dosłownie kopalnią wiedzy. I tą wiedzą, jak opłatkiem, chętnie dzieli się ze słuchaczami. Ten scenariusz dla Poloni jest jak policzek! Za nasze pieniądze robić dobrze Żydom? Nie ma cięższego grzechu! Do tekstu.. | | |
Postkatolicyzm
Andrzej Koraszewski (02-03-2008) | | W końcu lutego w Stanach Zjednoczonych ukazał się raport Pew
Forum on Religion and Public Life. Jak wynika z tego raportu, ponad czwarta część dorosłych Amerykanów
porzuciła wiarę, w której zostali wychowani albo dla innej religii, albo
deklarując się jako bezwyznaniowi. Kiedy
uwzględni się przejścia w ramach różnych kościołów protestanckich to ta
religijna ruchliwość dotyczy 44
procent Amerykanów. Ponad 16 procent dorosłych Amerykanów deklaruje się jako
bezwyznaniowcy. Badania przeprowadzono na ogromnej próbie - 35 tysięcy
respondentów i dają dość wiarygodny obraz tej ruchliwości. Do tekstu.. | | |
Owce Labana a teoria inteligentnego projektu
Lucjan Ferus (04-03-2008) | | Badacz przyrody i uczony Athanasius Kircher (zm. 1680 r.) -
jezuita - mógł wyliczyć nie mniej niż 6561 dowodów na istnienie Boga. A
jakże zwielokrotniła się teologia później! Nie było takiej dziedziny
przyrody, która by nie dostarczyła własnej, odrębnej teologii: istniała
astrateologia, litoteologia, petinoteologia, teologia insektów. Nawet poszczególne
gatunki zwierząt miały swoje teologie.
Kiedy w 1748 r pojawiły się niezliczone gromady szarańczy, rzucił się
na nie jeszcze w tym samym roku pastor primarius z Diepholz, Rathlef pisał: "Głowę
przysposobił im Bóg w ten sposób, że jest podłużna, z gębą u dołu, aby
przy jedzeniu nie pochylały się głęboko, ale mogły brać pokarm wygodnie i
szybko". Do tekstu.. | | |
Nauka na indeksie
Mariusz Agnosiewicz (04-03-2008) | | Osobną kategorię autorów na Indeksie Ksiąg Zakazanych stanowią badacze, naukowcy, zwolennicy wolności badań naukowych. Nie było wówczas potrzeby udawania, że religia i nauka to "niezachodzące na siebie magisteria", że Biblia niby jest napisana alegorycznie tam gdzie jest sprzeczna z wiedzą naukową, że teolog naucza o zaświatach a nie o świecie nas otaczającym. Do ostatnich lat istnienia tego Indeksu (1966) Kościół aktualizował go i uzupełniał. Nigdy nie znalazły się na nim dzieła Hitlera, Rosenberga, Mussoliniego czy Franco. Dużo niebezpieczniejsza była bowiem astronomia, kosmologia, biologia, psychologia, medycyna, geografia, geologia, zoologia czy nawet optyka. Bo z faszystą łatwiej się dogadać teologowi niż z biologiem... Do tekstu.. | | |
Egoistyczny altruizm w obronie ludzkości – moralność i jej dylematy
Przemysław Piela (10-03-2008) | | Więc jak jest z tą moralnością? Ano różnie. Teiści uważają, że ich
postawa jest implikowana boskim, czy też naturalnym prawem narzuconym odgórnie,
w rzeczywistości jednak, co dobrze wykazał B. Chwedeńczuk w swojej rozprawie
"Moralność a religia", nie istnieje moralność religijna, a jedynie zbiór
nakazów w przekonaniu wyznawcy uniwersalnych i danych od Boga, co jednak
sprawia, że są one praktycznie bezużyteczne, cechuje je bowiem alogiczność
i nieinstruktywność, cały zaś system etyczny ludzi religijnych czerpie z
zupełnie innego źródła jakim jest myśl świecka. Do tekstu.. | | |
Branie nauki na wiarę - dalsze krytyki i odpowiedź Paula Daviesa
Alan Sokal, Lawrence Krauss, Nathan Myhr (10-03-2008) | | Nauka w rzeczy samej opiera się na bieżącej hipotezie - zrodzonej z
obfitych czterech wieków pracy naukowej - iż świat, lub jakiś jego aspekt
- jest
uporządkowany w zrozumiały sposób. Lecz ta namacalna i częściowo
sprawdzalna hipoteza jest daleka od religijnej zależności od świętych tekstów
i osobistych objawień. Scharakteryzować te dwa krańcowo różne dążenia
jako oparte na wierze, to jakby wskazać sztuczną podobiznę, omijając jednocześnie
fundamentalną różnicę. I w dodatku w czasie, gdy ludzkość jest rozdarta
pomiędzy dwoma niekompatybilnymi wiarami - w prawdziwym tego słowa znaczeniu
- rozmydlić rozróżnienie między religią a nauką jest gorsze od nierozważnego
filozofowania: jest to nieodpowiedzialne. Do tekstu.. | | |
Akuszer współczesnej moralności
Jakub Dzikowski (10-03-2008) | | Mieszkaniec
demokratycznych Aten był wymienną częścią monolitu - państwa-miasta.
Obywatel stał się równy obywatelowi, a hoplici walczyli już tylko jako armia
i daleko im było do indywidualnych wyczynów herosów homeryckiego społeczeństwa
bohaterskiego. Z drugiej jednak strony jednostka mogła o losie państwa
decydować, wyrażać własne poglądy, być niezależną. I w takich właśnie
okolicznościach, w dążeniu do uniwersalności i wolności wyrażania własnych
poglądów, mógł pojawić się właśnie on: akuszer - Sokrates. Do tekstu.. | | |
Inwit ρ
Tomasz Kalwasiński (10-03-2008) | | Ojciec maleństwa chciał nawet dokonać aborcji, gdy
dowiedział się, że u córki mogą pojawić się problemy. W końcu to zupełnie
nowa, niesprawdzona jeszcze metoda, a przestarzałe docytoplazmatyczne podanie
plemnika dziś stosują nieliczni. Czy dziecko będzie całkiem zdrowe? Podobno
przełożeni Damiana nie zgodzili się na przeprowadzenie aborcji. W grę wchodzą
duże sumy. Z matką nie było takiego problemu. Zresztą, jej zależy
tylko na pieniądzach. Nie wiadomo, czy zechce się zająć małą, czy nie będzie
chciała zostawić noworodka u siostry. Do tekstu.. | | |
Destrukcyjne sekty czy nowe ruchy religijne? Problem metodologiczny
Piotr Szarszewski (10-03-2008) | | Prezentacja instrumentów badawczych stworzonych w celu wprowadzenia dystynkcji
między wspólnotami zdrowymi a tymi, które szkodliwie oddziaływają na swoich
członków i społeczeństwo wyraźnie unaocznia, iż prostego, uniwersalnego
narzędzia po prostu nie ma i najprawdopodobniej nigdy nie będzie. Poziom
skomplikowania i zmienność rzeczywistości wyklucza a priori jego
skonstruowanie. Dlatego też należy zgodzić się, iż
opiniując jakąkolwiek wspólnotę religijną trzeba przedsięwziąć szereg
działań nakierowanych na dogłębne jej poznanie. Dopiero wówczas wydany osąd może być uznany za
stosunkowo miarodajny i wiążący. Do tekstu.. | | |
Kabała a sufizm
Ilona Wojtarowicz (10-03-2008) | | Zarówno mistyka muzułmańska, jak i żydowska, mają oczywiście wspólne podłoże: silne doświadczenie Boga i szeroka gama potężnych emocji i uczuć, które temu towarzyszą, jak również medytacja, kontemplacja Imion Boskich, potrzeba posiadania swojego Mistrza czy autorytet świętych ksiąg. Oczywiście forma jest w każdym z nich różna, dostosowana do specyfiki symboliki, doktryny, czy historii obu mistycyzmów. Sufizm to przede wszystkim emocjonalność, egzaltacja, poetyckość, oddanie się Bogu w całości. Kabała z kolei, to tradycja, obiektywizacja, bogata oprawa teoretyczna, oddanie Bogu, ale o charakterze bardziej dialogicznym, intelektualnym. Do tekstu.. | | |
Idy marcowe
Andrzej Koraszewski (10-03-2008) | | Byłem już wówczas po studiach, studenckie wiece oglądałem z boku, ze
zdumieniem obserwowałem społeczeństwo, w którym bez trudu udało się obudzić
najgorsze instynkty. Wyjeżdżały tysiące ludzi, nie słyszałem ani o jednym celniku, który okazałby ludzkie uczucia i nie chciał dorobić się na
takiej wspaniałej okazji. Nie znaczy to, że nikt w całym społeczeństwie nie
zachowywał się przyzwoicie. Wielu ludzi miało nie tylko poczucie niesmaku i
obrzydzenia, ale i nie obawiało się okazywać sympatii i pomagać. Do tekstu.. | | |
Zaprojektowany wszechświat?
Steven Weinberg (10-03-2008) | | Z religią lub bez religii dobrzy ludzie zachowują się dobrze, a źli ludzie potrafią
czynić zło; potrzeba jednak religii, żeby dobrzy ludzie czynili zło. Z
e-maila od American Association for the Advancement of Science dowiedziałem się,
że celem tej konferencji jest konstruktywny dialog między nauką a religią.
Jestem całym sercem za dialogiem między nauką a religią, ale nie za
dialogiem konstruktywnym. Jednym z wielkich osiągnięć nauki jest - nie tyle
uczynienie wiary religijnej niemożliwą do zaakceptowania dla inteligentnych ludzi,
ale przynajmniej umożliwienie im bycie niereligijnymi. Nie powinniśmy z tego
rezygnować. Do tekstu.. | | |
Traktujmy dowody poważnie
Alan Sokal (10-03-2008) | | W Wielkiej Brytanii rząd wprowadza obecnie standardy kompetencji w homeopatii,
aromaterapii, refleksologii i innych "alternatywnych" terapiach, żeby
uchronić społeczeństwo przed niedostatecznie wykwalifikowanymi specjalistami. Na
pierwszy rzut oka brzmi to sympatycznie. Co jednak dokładnie znaczy
"kompetencja" w dziedzinie pseudomedycyny, która nigdy nie dowiodła, że
jest skuteczna powyżej efektu placebo? Może w następnej ustawie Narodowa Służba
Zdrowia wprowadzi upuszczanie krwi i trepanacje, należycie zagwarantowane dzięki
standardom kompetencji ich wykonawców. Do tekstu.. | | |
Traktat ateologiczny
Michel Onfray (11-03-2008) | | Póki religia pozostaje sprawą prywatną, nic mi do niej, uważam ją za zwykły zlepek nerwic, psychoz i innych osobistych przypadłości. Mój ateizm budzi się z letargu wówczas, gdy ktoś próbuje zorganizować życie innym na podstawie własnych psychopatologii. Między osobistą trwogą egzystencjalną a władzą nad ciałem i duszą innych ludzi rozciąga się obszar, gdzie czają się metafizyczni rozbójnicy, czerpiący profity z duchowej i intelektualnej nędzy swych bliźnich. Pod pretekstem obrony laickości proklamuje się dziś, że wszystkie dyskursy mają jednakową wartość: błąd i słuszność, prawda i fałsz, wywód logiczny i fantazjowanie. Mit i bajki znaczą tyle samo co rozum. Otóż dyskursy nie mają jednakowej wartości: dyskurs nerwicy, histerii i mistycyzmu wywodzi się z innego porządku niż dyskurs pozytywizmu. Czy winniśmy zachować neutralność? Nie sądzę... Do tekstu.. | | |
Świeckie państwo to niezbędny warunek wolności i równouprawnienia
Maria Hagberg (13-03-2008) | | Przez ostatnie sto lat historia Szwecji charakteryzowała się silnym dążeniem do wzmocnienia pozycji kobiet w społeczeństwie. Warunkiem tego trendu było przeciwdziałanie wpływom religijnego wartościowania w prawodawstwie i zmniejszanie wpływu kościoła na życie publiczne. Dzięki temu kobiety otrzymały prawo do wykształcenia i pracy zawodowej, prawo do własnego ciała. Dziś ogromnym niepokojem napawa fakt, że rzecznicy wielkich religii podejmują zakrojone na szeroką skalę działania na rzecz ponownego wzmocnienia roli religii w społeczeństwie, włącznie z zwiększeniem ich wpływu na prawodawstwo. Do tekstu.. | | |
Relacja o nagrodzie Templetona
Rafał Urbanelis (17-03-2008) | | Nagroda Templetona jest
przyznawana ludziom, którzy zdaniem dziewięcioosobowego Jury, szczególnie zasłużyli
się w budowaniu mostów pomiędzy nauką a religią. Fundacja Templetona
kompromitowała się już wiele razy w historii: jej laureaci raz próbowali
udowodnić korelację między zdrowiem pacjentów i modlitwą za nich (niestety
okazało się, że korelacja istnieje ale ujemna), innym razem próbowali obalić
teorię Darwina. Ostatnio Fundacja promuje intensywnie "Teorię Inteligentnego
Projektu" wzbudzającą uśmiechy politowania wśród fizyków i biologów. Do tekstu.. | | |
Nauka Biblii i praktyki religijne
Mark Twain (17-03-2008) | | Zaczęliśmy budzić się przeciwko niewolnictwu. Nie było miejsca w kraju, gdzie nie można było znaleźć małych, pączkujących oznak litości dla niewolnika. Żadnego miejsca w całym kraju poza jednym - amboną. W końcu się poddała; zawsze to robi. Walczyła zajadle i uparcie, a potem zrobiła to, co robi zawsze, dołączyła do procesji - na samym końcu. Przez wiele wieków istniały czarownice. Biblia nakazywała, by nie pozwolić im żyć. Dlatego Kościół, wykonując swoje obowiązki w leniwy i gnuśny sposób przez osiemset lat, w końcu zebrał swoje stryczki, narzędzia do miażdżenia palców oraz chętnych podżegaczy i na poważnie zabrał się za świętą pracę Do tekstu.. | | |
| Piekło - egzotermiczne czy endotermiczne? (17-03-2008) | | Przede wszystkim musimy wiedzieć, jak
masa piekła zmienia się w czasie. Musimy więc znać tempo przybywania dusz do
piekła i tempo opuszczania piekła. Sądzę, że możemy bezpiecznie założyć,
iż dusza, która raz znajdzie się w piekle, nigdy go nie opuści. Tak więc żadne
dusze nie opuszczają piekła. Jeśli zaś chodzi o liczbę dusz wchodzących do
piekła, to ponieważ istnieje więcej niż jedna religia i ponieważ
ludzie nie należą do więcej niż jednej religii, a niewierni idą do piekła,
możemy przewidzieć, że wszyscy ludzie i wszystkie dusze idą do piekła. Do tekstu.. | | |
Przyszłość energetyki - nie chcemy się uczyć
Artur Chludziński (18-03-2008) | | Współczesne elektrownie atomowe są bezpieczne - posiadają 4 niezależne systemy zabezpieczeń, do których zniszczenia potrzebny byłby nalot bombowy z czterech kierunków, a sama kopuła nad reaktorem jądrowym jest w stanie wytrzymać uderzenie samolotu.
Zapotrzebowanie surowcowe nowoczesnych elektrowni jądrowych również nie jest duże - wystarczy jedna ciężarówka uranu rocznie.
Jest to więc energia znacznie tańsza od produkowanej obecnie i, wbrew pozorom i uprzedzeniom, czysta. Do tekstu.. | | |
Zmartwychwstać po amerykańsku
Tomasz Kąkol (18-03-2008) | | Wyobraźmy sobie Łazarza, którego
ciało rozkłada się w grobie. Jeżeli Bóg cudownie odwróci procesy rozkładu,
ożywi ciało i poczyni parę podobnych "poprawek" (np. usunie chorobę będącą
przyczyną śmierci), to powstały żywy i zdrowy Łazarz znowu za jakiś czas
umrze. Załóżmy jednak, że Łazarz zupełnie się rozłożył "na proch i
pył", by tak rzec. Jeżeli teraz Bóg w cudowny sposób z cząsteczek
rozsianych w świecie zsyntetyzuje na powrót zdrowego Łazarza, czy można
powiedzieć, że ciało po zmartwychwstaniu jest tym samym ciałem, co ciało przed śmiercią? Do tekstu.. | | |
Polityka a kalkulacja ryzyka
Dan Gardner (18-03-2008) | | Mamy
tendencję do mówienia o bezpieczeństwie jako absolucie: rzeczy albo są, albo
nie są bezpieczne. W rzeczywistości całkowite bezpieczeństwo jest niemal niemożliwe,
nie możemy więc wybierać między "bezpiecznym" i "niebezpiecznym". Możemy
tylko wybierać, na jakie ryzyko chcemy się narazić i ile ryzyka jesteśmy w
stanie zaakceptować. Jesteśmy miedzy młotem i kowadłem. Jak podejmować
decyzje? Oczywiście musimy ocenić i porównać
ryzyko. Do tekstu.. | | |
Gina Khan o przełamaniu milczenia
Ophelia Benson (18-03-2008) | | Jedynym sposobem na
prawdziwe zrozumienie wroga i tego, co znaczy dżihad, jest zrozumienie
historycznych korzeni dżihadu splecionych z historią kobiet muzułmańskich i
ich walką o emancypację. Chwilowo
jestem jednoosobową grupą kobiecą, ale dzieją się różne rzeczy, nad którymi
pracuję i spodziewam się nawiązania ściślejszych kontaktów z ludźmi i
organizacjami o podobnych poglądach. Któregoś dnia mam nadzieję na wyzwanie tych islamistów
twarzą w twarz. Prawdziwe zderzenie jest między nowoczesnymi muzułmanami XXI
wieku, żyjącymi w teraźniejszości, a zacofanymi muzułmanami z mentalnością
z VII stulecia. Do tekstu.. | | |  Starsze [1] [2] [3] [4] [5] … 101 … [138] … [273] [274] [275] [276] [277] Nowsze 
Przegląd archiwum streszczeń
|
 |
