Rozwój cywilizacji ludzkiej – z ekspansją w skali kosmicznej
Ryszard Parosa (15-04-2014) |
| Proponowane przez Michio Kaku kolejne etapy rozwoju ludzkości, określone jako kolejne cywilizacje od obecnej, poprzez cywilizacje pierwszego rzędu, drugiego aż do cywilizacji galaktycznych posiadających technologie pozwalające na podróże z prędkościami ponad świetlnymi i zmiany nie tylko planet, ale także całych galaktyk. Czy taki scenariusz ma szanse być zrealizowany? Bardzo w to wątpię. Do tekstu.. |
| |
Rozmieszczenie ludności – zarys ogólny
Adam Pawłowski (16-04-2014) |
| Pierwszym celem "najwcześniejszego maratonu ludzkości" stał się kontynent azjatycki, na który wyruszyła grupa kilkuset osobników, od których wywodzi się cała reszta ludzkości współczesnej. Stąd, z Azji centralnej ludzie zaczęli się rozprzestrzeniać we wszystkich kierunkach. Według różnych szacunków największym miastem jest Tokio z Yokohamą (ok. 27/28 mln), Dżakarta w Indonezji (29 mln) oraz Seul (23 mln). Mexico City oficjalnych mieszkańców posiada ok. 17 mln, jednak wg szacunków ONZ, liczba ta w rzeczywistości wynosi od 30 do 31 mln. Jest to naprawdę ciekawe, że miasto stojące na ruinach Tenochtitlan, największego miasta świata do przybycia Corteza, ponownie odzyskuje swoją utraconą na czas jakiś pozycję. Do tekstu.. |
| |
Charakterystyka sytuacji ludności Palestyny pod panowaniem Franków (XII-XIII w.)
Marcin Śrama (17-04-2014) |
| W roku 1099 krzyżowcy zdobyli Jerozolimę oraz cały obszar nazywany przez chrześcijan Ziemią Świętą i utworzyli tam państwo nazwane ,,królestwem jerozolimskim". W porównaniu do większości państw europejskich Królestwo Jerozolimskie było jednak w pewnym stopniu państwem tolerancyjnym. Nie dochodziło w nim do pogromów mniejszości religijnych, podobnych tym z Europy, jakkolwiek stosunki między przedstawicielami poszczególnych wyznań chrześcijańskich były napięte. Do tekstu.. |
| |
Rosja straciła już ponad 100 mld dolarów na wojnie z Ukrainą
Andrzej Zwoliński (18-04-2014) |
| Jak wskazują dane ekonomiczne, konflikt ukraiński to interes Zachodu, Rosja na tym traci. "Rosjanom kompletnie nie opłaca się obecna ukraińska awantura. Kraj może się doskonale rozwijać bez tych ziem. Krym był o tyle wyjątkowy, że powszechnym przekonaniu Rosjan od zawsze był ich. O niego walczyli z Turkami, tam przez dziesięciolecia jeździli na wakacje, a poza tym stanowili ponad 60 proc. populacji Krymu" - tłumaczy Stanisław Ciosek, były ambasador Polski w Moskwie. Dotychczasowe konsekwencje finansowe konfliktu ukraińskiego: spadek rezerw walutowych Rosji - 100 mld dolarów; koszt obrony kursu rubla - 35 mld dolarów; spadek inwestycji zagranicznych w Rosji - 20 mld dolarów. Do tekstu.. |
| |
Upadek cywilizacji na Ziemi – możliwe scenariusze samounicestwienia
Ryszard Parosa (20-04-2014) |
| Obserwowany przez ostanie stulecia gwałtowny rozwój nauki, nowe technologie, kolejne rewolucje technologiczne tak naprawdę nie wyeliminowały żadnego z poważnych zagrożeń i nie stworzyły szansy bezpiecznego rozwoju cywilizacyjnego. Rosną dysproporcje pomiędzy standardem życia ludzi w różnych regionach świata, a nawet w poszczególnych krajach, w tym także w krajach bardzo rozwiniętych. Można się obawiać, że kiedyś, zapewne w dość krótkim czasie, wystąpi gwałtowny kryzys - rozruchy ludności, wojny lokalne przekształcające się w konflikty globalne. Do tekstu.. |
| |
Abonament rzeczy
Krzysztof Kolski (23-04-2014) |
| Bardzo lubię różne rzeczy i bardzo nie chciałbym ich stracić. Niestety, nie jest to możliwe. Ponieważ nie produkuje się już trwałych produktów. Dzisiaj nikomu się to nie opłaca. Im szybciej coś się zepsuje - tym szybciej przychodzimy do sklepu po nowy sprzęt. I tak kręcimy się w tym kołowrotku, a tymczasem coraz więcej rzeczy projektuje się już w taki sposób, aby przestały działać po określonym czasie. Nosi to nazwę: planowego starzenia produktu. Do tekstu.. |
| |
Etyka / religia
Andrzej Wendrychowicz (24-04-2014) |
| Jest taka pozycja na szkolnej cenzurce. Nie tak znowu często, ale i nie bardzo rzadko pojawia się tam kreska, która oznacza, że uczeń nie chodził na religię (na etykę zresztą też nie), a jest to informacja wrażliwa i nie może być podawana do wiadomości publicznej. O tę kreskę od lat trwa spór, który wyszedł już poza granice Polski i był jednym z punktów rozważań Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Grzelak przeciwko Polsce Do tekstu.. |
| |
Infekcja postmodernistyczna nauk społecznych
Mariusz Agnosiewicz (25-04-2014) |
| Racjonalista nie darzy sympatią humanistów wrogich naukom ścisłym i przyrodniczym w równej mierze, co ścisłowców pogardzających humanistyką. Nauki społeczne nie dlatego zapadły na infekcję postmodernistyczną, że są gorsze, lecz ze względu na traumę po nazizmie, który był ich wytworem. III Rzesza była silna nie tylko dzięki rozwijaniu nauk przyrodniczych i technicznych, ale i nauk społecznych i humanistycznych. Wkrótce po dojściu do władzy naziści przyznali medal amerykańskiemu prawnikowi, który opracował koncepcję wykorzystania prawa do inżynierii społecznej. Nazizm stał się największym projektem inżynierii społecznej XX w. I to ten "projekt" zahamował po II wojnie proces unaukowienia nauk społecznych i ich przejście od nauki do techniki (socjotechniki). Nauki społeczne mają jednak wielki potencjał. Do tekstu.. |
| |
Koncepcja struktury Wszechświata w zamyśle niedouczonego 'nietoperza'-agnostyka
Ryszard Parosa (26-04-2014) |
| Czy wobec nie zaakceptowania istniejących doktryn religijnych, przy głębokim przekonaniu o ograniczonych możliwościach poznawczych oraz świadomości wielu zagrożeń - agnostyk może próbować zbudować sobie jakiś przybliżony "model" Wszechświata i w modelu tym znaleźć sens swojego istnienia? Jest to pytanie po trosze filozoficzne, obejmujące aspekty ontologiczne. Odpowiedź powinna opierać się na możliwie szerokiej znajomości naukowych osiągnięć z zakresu kosmologii, fizyki teoretycznej, biologii i innych dziedzin. Mając jednak na uwadze, że obecny stan wiedzy naukowej wyobrazić sobie można jako olbrzymią nieregularną kulę o wciąż rosnącej średnicy, to pojedynczy człowiek nie jest w stanie tego objąć, nawet na poziomie bardzo "płytkiego" poznania i zrozumienia. Do tekstu.. |
| |
Odblaski świętości
Paweł Woźniak (27-04-2014) |
| Kanonizacja Jana Pawła II stała się okazją do narodowych "aktów strzelistych" utrwalanych i podsycanych w rzeczywistości medialnej i politycznej. O ile taka stricte wyznaniowa uroczystość jest, a przynajmniej powinna być z założenia istotna dla większości katolików, o tyle osoby spoza tego kręgu pozostają wobec niej na ogół neutralne. Innego zdania była przeważająca część polskiego parlamentu, która uznała, że święto religijne należy potraktować jednocześnie jako święto państwowe i ogólnospołeczne - przyjmując uchwałę wzywającą całe społeczeństwo do "solidarnego świętowania" uroczystości kanonizacyjnych. Do tekstu.. |
| |
Leon Petrażycki i 'przewrót kopernikański' w prawie
Mariusz Agnosiewicz (28-04-2014) |
| Prawo przeszło przez okres religijno-dogmatyczny i metafizyczny, by z początkiem XX w. wejść w fazę transformacji naukowej. Transformację tę zatrzymała polityka, lecz obecnie ma miejsce jej odrodzenie. Najważniejszym ojcem naukowej transformacji prawa jest Leon Petrażycki. Po rozpadzie carskiej Rosji jego rosyjscy uczniowie roznieśli jego myśl po całym świecie, tworząc empiryczne prawoznawstwo w Harwardzie, na Sorbonie i w wielu innych ośrodkach akademickich świata. Im dalej od jego samobójczej śmierci, tym więcej się o nim pisze. W 2012 irański prawnik Reza Banakar pracujący na londyńskiej uczelni opublikował w duńskim periodyku naukowym pracę wykazującą konieczność powrotu do Petrażyckiego na przykładzie jego użyteczności w zrozumieniu funkcjonowania chińskiego prawa. Do tekstu.. |
| |
Od mythosu do logosu i z powrotem - nowe opisanie świata w New Age
Joanna Żak-Bucholc (29-04-2014) |
| "Mieszkańcy Etiopii wierzą, że ich bogowie mają płaskie nosy i są czarni, a znowu mieszkańcy Tracji, że mają błękitne oczy i są rudzi. Gdyby woły i konie lub lwy posiadały ręce i mogły nimi malować (...), to by konie malowały wizerunki bogów podobne do koni, a woły do wołów" - pisze grecki mędrzec Ksenofanes. Autor tych słów był jońskim Grekiem, dodajmy zatem od razu, że jońska filozofia przyrody narodziła się tam, gdzie dochodziło do spotkania z innymi kulturami, mianowicie w koloniach greckich - w Milecie w Azji Mniejszej, na południowych krańcach półwyspu Apenińskiego, na Sycylii. Ta konfrontacja kulturowa zaowocowała wzmożeniem myślenia refleksyjnego i krytycznego, a jedną z przyczyn było doświadczenie, że "inni" wierzą w innych bogów, tak samo mocno jak "my". Do tekstu.. |
| |
Ciemna energia i ciemna masa a obserwowalna rzeczywistość
Ryszard Parosa (30-04-2014) |
| Obserwacje astronomiczne wskazujące na dominująca obecność we Wszechświecie "ciemnej energii" oraz "ciemnej materii" wskazują na konieczność radykalnej "przebudowy" modeli opisujących świat, szczególnie w skali subatomowej. Będzie to możliwe dopiero po poznaniu struktury "ciemnej materii" i "ciemnej energii". Ale w ramach intelektualnej zabawy, trochę w stylu budowy scenariuszy typu "science fiction" można rozważać hipotetyczne efekty i oddziaływania "tłumaczące" niektóre niewytłumaczalne dotąd zjawiska lub pozwalające zinterpretować niektóre znane ale niezgodne z naszą intuicją procesy. Do tekstu.. |
| |
Dorobek nauk geologicznych w okresie dwudziestolecia międzywojennego
Janusz Skoczylas (01-05-2014) |
| Artykuł dotyczy krytycznej analizy rozwoju i dorobku nauk geologicznych w okresie dwudziestolecia międzywojennego.
W tym czasie wrócili do Polski geolodzy, którzy zdobywali doświadczenie, uznanie i stopnie naukowe poza granicami kraju.
Pracowali przede wszystkim na uczelniach w Warszawie, Krakowie, Lwowie, Poznaniu i Wilnie, a także w Państwowym
Instytucie Geologicznym w Warszawie oraz w Instytucie Naftowym w Borysławiu. Mimo wielu osiągnięć dotyczących odkrycia
nowych złóż rud żelaza, złóż fosforytów, złóż węgla kamiennego, a także złóż ropy naftowej i gazu ziemnego nauki geologiczne
w tym czasie borykały się z wieloma trudnościami i przeciwnościami. Pewien dyskomfort w analizie osiągnięć geologii polskiej okresu międzywojennego następuje, gdy dokonamy porównań, za prof. Janem Nowakiem, dotyczących rozwoju geologii
w Niemczech. Do tekstu.. |
| |
O kryptowalutach słów kilka
Sylwia Gałązka (02-05-2014) |
| Kto pamięta jeszcze czasy bez e-mailów? Pisanie listów na kolorowej papeterii, czerwone i zielone skrzynki Poczty Polskiej ? (I czy ktokolwiek chociaż raz skorzystał z tych zielonych?) Miało to swój niezaprzeczalny urok, to prawda, ale jednak trudno sobie wyobrazić dzisiaj życie bez poczty elektronicznej. Tak to już jest, że nawet wtedy, kiedy pojawia się nowa technologia i znacząco ułatwia nam wszystkim życie, zachowujemy pewien sentyment do starszych rozwiązań. Kto wie, może już za kilka lat będziemy po raz kolejny zmuszeni wybrać między sentymentem a pragmatycznością w związku z pojawieniem się tzw. kryptowalut. Do tekstu.. |
| |
Zjawiska 'paranormalne' a 'ciemna energia' i 'niewidzialna materia'
Ryszard Parosa (03-05-2014) |
| Jeśli rzeczywiście wszechobecna "ciemna energia" oraz "niewidzialna materia" w znaczący sposób wpływają na obserwowane zjawiska fizyczne, to wobec braku zrozumienia struktury tej nieznanej materii oraz energii oczekiwać można występowania także wielu zjawisk zupełnie dla nas niewytłumaczalnych i być może związanych z wpływem takiej "dziwnej" energii i materii. Pojawia się nieodparta chęć podjęcia próby wyjaśnienia wielu tzw. zjawisk paranormalnych, od których to jakichkolwiek badań zdecydowanie odcina się tzw. oficjalna nauka - właśnie z uwzględnieniem bardzo hipotetycznego wpływu "ciemnej energii" i "niewidzialnej materii" na nasze otoczenie. Do tekstu.. |
| |
Świat agnostyka - podsumowanie
Ryszard Parosa (05-05-2014) |
| Edukacja i racjonalizm są najbardziej postulowanymi kierunkami działań w społeczeństwach. Bez tego szanse przetrwania ludzkości i jej dalszy rozwój są zagrożone. Oczywiście świadomość zagrożenia ludzkości nie jest cechą i wyróżnikiem agnostyków, ale ciągle uczący się, mający świadomość swoich ograniczeń poznawczych i opierający się na racjonalnym myśleniu agnostycy są środowiskiem szczególnie predysponowanym do podejmowania wysiłku intelektualnego związanego ze studiowaniem tego typu zagadnień, wykraczających zwykle poza zakres zainteresowania nawet przez osoby dobrze wykształcone. Do tekstu.. |
| |
Neron - tyran czy słaby władca?
Marcin Śrama (07-05-2014) |
| Neron wstępując na tron cieszył się ogromnym poparciem społeczeństwa. W ciągu czternastu lat panowania roztrwonił ten kapitał zaufania. Przez całe swe panowanie ulegał najpierw matce, a później swoim doradcom. Dopiero wtrącenie się cesarza w kwestie ekonomiczne i wprowadzenie dodatkowych podatków na odbudowę stolicy i prowadzenie wystawnego życia przyczyniło się do pogorszenia sytuacji i niezadowolenia wśród niższych warstw społecznych. Krwawe rozprawienie się z opozycją przydało cesarzowi wrogów wśród elity. Do tekstu.. |
| |
Biblia a gwiazdy
Andrzej Niemojewski (08-05-2014) |
| Szkolarska egzegeza biblijna brała w swe ręce uczone rzeczy wielkie i przedstawiała je myślicielom w postaci bajeczek dla dzieci, nie słuchając ostrzeżeń Orygenesa, że Biblię pisano tak, iżby rozumiano jej tekst przede wszystkim symbolicznie. Toteż gdyby bajki Ezopa weszły były w obręb piśmiennictwa sakralnego chrześcijaństwa, "powołani" specjaliści wykładaliby z katedr z największą powagą o krajach, w których lwy i osły są obdarzone ludzką mową, a ciała martwe zachowują się, jak istoty żywe i obdarzone dowcipem. Pod tym względem nie różnił się egzegeta katolicki od egzegety protestanckiego, a od obu szyderca, który próbował ich wyśmiewać, nie zdając sobie sprawy, jak sam bywał śmieszny w braniu dosłownym tekstów biblijnych. Do tekstu.. |
| |
Igrzyska i tematy zastępcze
Mariusz Agnosiewicz (09-05-2014) |
| Charakterystyczne jest, że najgłośniejszą aferą polityczną III RP (Rywingate) była akurat afera dotycząca ustawy medialnej, kiedy w dniu 22 lipca 2002 u najpotężniejszego redaktora naczelnego pojawił się producent filmowy oznajmiający swe pełnomocnictwo na rzecz sławetnej "grupy trzymającej w ręku władzę", która składała ofertę zakupu wyjątku w przepisach antykoncentracyjnych. Efektem afery Rywina nie były niewielkie kary dla głównie drugorzędnych sprawców. Tym efektem było obalenie przepisu wprowadzającego bardzo istotną regulację zakazującą koncentracji prasy z radiem i telewizją (!). Wraz z wejściem do Unii dokonała się szybka koncentracja polskiej mediosfery. Do tekstu.. |
| |
Włócznia przeznaczenia
Marcin Śrama (11-05-2014) |
| Włócznia Przeznaczenia to relikwia, którą rzymski legionista Kasjusz (który po nawróceniu i przyjęciu chrztu przybrał imię Longin) przebił ciało Jezusa Chrystusa przed jego zdjęciem z krzyża. Przypisywana jest jej cudowna moc uzdrawiania, gdyż według tradycji została zanurzona w krwi Mesjasza. "Odkrywcą" tej relikwii był Piotr Bartłomiej, którego biskup uznał za oszusta pragnącego rozgłosu lub nagrody za pomoc w odnalezieniu rzekomej świętej relikwii. Do tekstu.. |
| |
Zmierzch ery antybiotyków
Oskar Wiśniewski (12-05-2014) |
| Problem wzrastającej antybiotykooporności wśród bakterii stanowi ogromne wyzwanie dla współczesnej nauki. Człowiek w pewnym stopniu sam przyczynił się do wysypu coraz to nowych szczepów opornych na antybiotykoterapię. Dodawanie tzw. antybiotykowych stymulatorów wzrostu (o nie do końca wyjaśnionym wpływie) do pasz dla zwierząt, powodujące wykształcenie odporności u części szczepów, zostało zakazane dopiero w 2006 roku! Do tekstu.. |
| |
Biblia a gwiazdy: sto pytań i sto odpowiedzi dla ludzi umiejących myśleć
Andrzej Niemojewski (13-05-2014) |
| Kto chce zrozumieć Biblię, ten musi zapoznać się z astralizacją jej tekstów. Bez tego wszelka egzegeza będzie czczą dialektyką, tym gorszą i naukowo fatalną, że posługiwać się chce w sposób wprost opłakany filologią i historią starożytnego wschodu. System astralizacji obejmuje dziedzinę religii babilońskiej, egipskiej, greckiej, hebrajskiej, dostaje się do Biblii a nawet coraz bardziej się doskonali, osiągając szczyt w Ewangeliach i Apokalipsie Jana. Ale przetrwał nawet okres powstawania pism Nowego Testamentu. W wieku czwartym naszej ery św. Zenon, biskup Werony, wykłada wiernym całą religię chrześcijańską na znakach zodiaku. Do tekstu.. |
| |
Niszczenie Polski
Maria Szyszkowska (14-05-2014) |
| Nie dość, że zlikwidowany został polski przemysł i rybołówstwo, nie dość, że obniżono poziom edukacji stosując się niewolniczo do zaleceń Unii Europejskiej, to jeszcze pod pozorem rewitalizacji zachodzą u nas przejawy niszczenia środowiska naturalnego. Dla decydentów miało ważne staje się podtrzymywanie zdrowia społeczeństwa. Decentralizacji towarzyszy brak kontroli społeczeństwa, które jest biedne, zastraszone brakiem pracy i umowami śmieciowymi, a więc bierne. To pogłębia brak zainteresowania wielu tym, co dzieje się poza progiem własnego domu. Do tekstu.. |
| |
Ołtarz sztuki profesora Bambi
Ziemowit Ciuraj (16-05-2014) |
| Jest takie popularne powiedzenie: wpuść małpę do biura, to atrament wypije. Jest ono wyjątkowo i boleśnie prawdziwe, jeśli jako biuro potraktujemy filozofię, do której wdarła się religia. Wiedza, często bardzo głęboka i brzemienna w praktyczne skutki, stosowana nie dla ludzi ale często przeciwko nim, nie dla rozwoju myśli ale dla jej gaszenia, nie dla zysków "duchowych", ale materialnych, staje się przekleństwem. Historia Europy jest pełna tragicznych dowodów prawdziwości tej opinii. Arystotelizm stał się poniekąd paliwem dla ognia tej groteski filozoficznej, którą pozwalam sobie poddać pod krytyczny osąd Czytelników. Do tekstu.. |
| |
Ścisła Obserwa - projekt odnowienia zakonu templariuszy
Mariusz Agnosiewicz (18-05-2014) |
| Celem obediencji Ścisłej Obserwy stało się przywrócenie dawnego blasku Zakonowi Templariuszowskiemu, a także odzyskanie jego rozległych majątków ziemskich. Jego twórcą był śląski szlachcic, Karl Gotthelf von Hund. Rycerze w fartuszkach składali śluby absolutnego posłuszeństwa, stąd ich nazwa 'strictae observantiae', w odróżnieniu od wolnomularzy 'wolnej' lub 'łagodnej' obserwy, jak określano braci rytu angielskiego. Do tekstu.. |
| |
Fruwający kret czyli wodorotlenek sodu w akcji
Mariusz Agnosiewicz (19-05-2014) |
| Z cyklu "cudowna chemia" na dziś prosta a wybitna mikstura i jej niektóre atuty w codziennym (u)życiu: wodorotlenek sodu zwany też sodą kaustyczną (NaOH). Macie z nią do czynienia m.in. w środkach do udrażniania rur oraz jako dodatek do żywności (E524). Poza udrażnianiem rur NaOH w warunkach domowych ma kilka innych ciekawych zastosowań: mydło, mocny środek czyszczący, domowy generator wodoru. Do tekstu.. |
| |
Anatomia naukowego światopoglądu
Olgierd Żmudzki (20-05-2014) |
| Na tworzenie naukowego poglądu na świat mają wpływ różne związki między nauką, filozofią i religią. Można obserwować zwłaszcza spory religii z jednej, a ateizmu z drugiej strony. Pierwsi dowodzą, że ateizm jest tak naprawdę jakąś religią. Wskazują za Janem Pawłem II, że poznanie naukowe i religijne są dwoma skrzydłami pozwalającymi ludzkości poznawać świat. Ateiści natomiast wskazują, że mimo istnienia religii, od tysięcy lat nie udało się im sformułować przekonujących dowodów istnienia głównych postaci religii. Podobny brak racjonalnych dowodów dotyczy pozostałych 5000 istniejących w świecie religii. Do tekstu.. |
| |
Równanie bez rozwiązania
Włodzimierz Nikitenko (22-05-2014) |
| Leonard Pearson zagadnienie śmierci potraktował jako niezbędną konieczność odnalezienia wśród fundamentalnych przedmiotów nauczania w ogóle, a dla szkolnictwa wyższego - upowszechniania i popularyzacji, na wszystkich bezwzględnie wydziałach i kierunkach w szczególności. Wkrótce Uniwersytet Case Western Reserve, jak i Uniwersytet w Minesocie, otworzyły nieistniejące dotąd ośrodki badawcze nad problematyką zagadnień tanatologiczych. Skupiły w nich nie tylko lekarzy i klinicystów, ale również psychologów, socjologów, historyków, filozofów i dziesiątki innych naukowców z różnych płaszczyzn postrzegania śmierci. Do tekstu.. |
| |
Przyjemność poznawania Richarda Feynmana
Dagmara Kwitek (23-05-2014) |
| "Zaszczyty mnie drażnią. Cenię je ze względu na pracę, jaką wykonałem i dlatego, że inni ją cenią, i wiem, że wielu fizyków korzysta z wyników mojej pracy, niczego więcej nie potrzebuję, nie wydaje mi się, żeby coś poza tym miało znaczenie. Nie sądzę, żeby coś wynikało z tego, że ktoś ze Szwedzkiej Akademii zdecyduje, że ta czy inna praca predestynuje do nagrody - ja już odebrałem nagrodę. Nagrodą jest przyjemność poznawania, porażenie odkryciem, świadomość, że ludzie wykorzystują [moją pracę] - to są rzeczywiste wartości, zaszczyty są dla mnie nierzeczywiste." Do tekstu.. |
| |
Starsze [1] [2] [3] [4] [5] … [138] … 257 … [273] [274] [275] [276] [277] Nowsze 
